Palissanderkoorts dunt bossen Madagaskar uit

De houthakkers komen uit arme dorpsgemeenschappen die er baat bij zouden hebben dat de bossen in hun omgeving intact blijven. Maar nu zijn ze verwikkeld geraakt in een race om de overblijvende palissanderbestanden.
Palissander (Dalbergia baroni) is een dure houtsoort die onder meer gebruikt wordt bij de bouw van gitaren, biljartkeus en luxemeubels. Op Madagaskar werden er de voorbije decennia te veel van de statige woudreuzen omgehakt. De overblijvende bomen zijn beschermd.

Corruptie

Maar dat is alleen op papier zo. “Ik kan je zoveel palissander leveren als je wil”, zegt Christian, een dertigjarige houthandelaar in Manompana, een bosgebied in het oosten van Madagaskar. “Ik bespreek het met mijn houthakkers”. Tweehonderd kilometer verderop ligt Toamasina, de haven waarlangs veel van het hout uit Madagaskar wordt uitgevoerd. “Men sluit hier de ogen voor bepaalde illegale praktijen, zeker als de lading hout voorzien is van de juiste papieren. Die krijg je van de lokale autoriteiten in ruil voor enkele grote biljetten,” verzekert Christian.
De houthandelaar zet plaatselijke houthakkers in om de palissanderbomen te leveren. “Ze hebben alleen het bos om van te leven. In ruil voor het hout dat ze voor me vinden, geef ik hen wat ze nodig hebben om voor hun gezin te zorgen.”
“Het zijn moeilijke tijden voor natuurbescherming”, zucht Charles Rakotondrainibe, adjunct-directeur-generaal van de Dienst voor Nationale Parken van Madagascar. “Er is elk jaar illegale houtkap, maar in 2009 was er een uitzonderlijke toename, en die is catastrofaal voor de bossen.”

Wetteloosheid

Door de politieke crisis is de armoede verergerd, en daardoor kunnen plaatselijke gemeenschappen volgens Rakotondrainibe nog moeilijker nee zeggen tegen de grote bedragen die ze kunnen verdienen met illegaal gekapte palissander. Tegelijk heeft de politieke onzekerheid het gevoel van wetteloosheid versterkt, en dat werkt de corruptie in de hand.
Alle vooruitgang die werd geboekt sinds begin de jaren negentig een nationaal milieubeleid werd uitgetekend, gaat volgens Raktondrainibe nu weer verloren.
De situatie is vooral erg in de nationale parken van Masoala, Marojejy en Makira in het noordoosten van het land, die bekend zijn voor hun palissanderbestanden.
Milieuorganisaties proberen de kaalkap tegen te gaan door bosbewoners te betrekken bij bosbeheer en natuurbescherming en hen bewust te maken van de voordelen die intacte bossen op langere termijn opleveren.
Maar het is vechten tegen de bierkaai. De regering van de voormalige president Ravalomanana maakte de strijd tegen de illegale houtkap nog moeilijker door in januari van vorig jaar tijdelijk de export van palissander toe te laten. Het was de bedoeling oude voorraden van de beschermde boomsoort het land uit te krijgen, maar houthandelaars reageerden meteen door bijkomende bestanden te vellen.
Volgens de Missouri Botanical Garden, een Amerikaanse onderzoeksinstelling, werden tussen januari en oktober 2009 1200 containers met palissander verscheept via de havens van Vohémar en Toamasina aan de oostkust van het eiland. Dat komt neer op ongeveer 60.000 van de beschermde bomen, en een veelvoud van andere bomen die worden geveld om plaats te maken en voor de bouw van vlotten om het dure hout via de rivieren uit het bos te transporteren.