Ook de vrede eist slachtoffers in Afghanistan

Zelfs de internationale hulporganisaties trekken zich het lot van de psychiatrische patiënten niet aan. Mohammed Nadir Alemyi, het diensthoofd psychiatrie van het Shafakhan Mulki-ziekenhuis in Mazar-i-Sharif, staat elke dag opnieuw voor een onmogelijke opdracht. Volgens de laatste telling zijn er op 27 miljoen Afghanen maar acht psychiaters, achttien psychiatrische verplegers en twintig psychologen.

Kijk naar Munira, ze is een moeder van vier en depressief. Ze lijdt aan angstaanvallen, slapeloosheid, hartkloppingen en apathie. Munira is een schuilnaam. Ze verblijft in het Shafakhan Mulki-ziekenhuis in Mazar-i-Sharif, op de dienst psychiatrie van Mohammed Nadir Alemyi. Het ziekenhuis bleef gespaard van de bommen omdat het is ondergebracht in een prachtig vijftiende-eeuws complex dat gebouwd werd rond de moskee met dezelfde naam. Maar de mensen in de stad dragen nog steeds de sporen van een kwarteeuw geweld in Afghanistan. De symptomen van Munira zijn typisch voor de meeste patiënten.

Munira’s man loopt de stad af op zoek naar werk. Hij biedt her en der zijn diensten aan. Als hij twee dollar verdient, heeft hij er een goede dag opzitten. Die financiële onzekerheid knaagt aan Munira, zegt dokter Alemyi. De bommen hebben voor trauma’s gezorgd. Maar ook de vrede eist slachtoffers.

Het is gissen naar de ware omvang van de psychische schade die de bevolking overhield van een kwarteeuw geweld die begon met de oorlog tussen de sovjets en de door de Amerikanen gesteunde mujahedien. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat vijf miljoen Afghanen te lijden hebben onder psychosociale problemen. Maar volgens hulpverleners heeft zeker de helft van de 27 miljoen Afghanen dringende psychologische bijstand nodig. Slechts een miniem aandeel kan worden geholpen. Volgens de laatste cijfers van de WHO, in 2001, zou Afghanistan over amper acht psychiaters, achttien psychiatrische verplegers en twintig psychologen beschikken.

Dokter Alemyi vindt dat de internationale hulporganisaties te weinig inspanningen leveren om de na-oorlogse trauma’s te helpen opvangen. De vrijwilligersorganisaties en de ngo’s sluiten hun kantoren en doeken hun tentenkampen op, om ze naar de volgende brandhaard, Irak, te verplaatsen.

In het 62 jaar oude ziekenhuis is aan alles een tekort. Personeel, uitrusting en medicatie. En na het einde van het geweld is de vraag om verzorging alleen nog maar toegenomen. Tussen maart en september 2001 keerden zo’n 1,7 miljoen Afghanen terug uit vluchtelingenkampen in Pakistan. Het terugkeerprogramma bleek onrealistisch. De zwakke economie kon de stroom van terugkeerders niet opvangen.

Er zijn plannen om de gezondheidszorg te privatiseren en te rationaliseren. Maar experts vrezen dat een privatisering ten koste zal gaan van de gezondheidszorg in de landelijke gebieden. Bovenal hebben de dokters nood aan opleiding om bij te blijven, zegt dokter Alemyi.

Afghanistan heeft een van de slechtste gezondheidsmeters ter wereld. Een kind op vier sterft voor het vijf wordt. De moedersterfte bedraagt 1.600 op 100.000 geboortes.