Ontwapeningsprogramma kampt met onverwacht succes

De Braziliaanse regering hoopte tegen eind dit jaar 80.000 wapens uit de omloop te nemen. Nu lijkt het erop dat ze drie of vier keer die hoeveelheid wapens zal ophalen. Wie een revolver of een geweer binnenbrengt in bepaalde kantoren van de federale politie, krijgt in ruil daarvoor 27 tot 80 euro. Op sommige plaatsen staan mensen nu aan te schuiven om hun vuurwapens kwijt te raken. In enkele staten zou het aantal doden als gevolg van vuurgevechten of ongevallen met wapens al teruglopen.

Volgens Antonio Rangel, de coördinator van Viva Rio, een ontwapeningsproject in Rio de Janeiro, zouden er voor het einde van dit jaar makkelijk 800.000 vuurwapens die nu nog in handen van Braziliaanse burgers zijn, onschadelijk kunnen worden gemaakt. Maar dan moet er volgens hem wel een grootscheepse bewustmakingscampagne komen en is er een dicht netwerk van inleveringspunten nodig.

Het nationale ontwapeningsprogramma is een initiatief van Viva Rio en het Ik ben van de Vrede-instituut. Die konden het Braziliaanse ministerie van Justitie overtuigen in de boot te stappen. Maar volgens Rangel wordt er nu een flessenhals merkbaar: de federale politie reageert niet snel genoeg op de onverwachte toevloed van wapens, er worden niet snel genoeg nieuwe inleveringspunten geopend. Belangrijk is ook dat wapenbezitters die niet naar de politie willen, op alternatieve plaatsen terecht kunnen.

Burgerorganiaties als Viva Rio beginnen daarom zelf ook wapens in te zamelen, maar dat is voorlopig een druppel op een gloeiende plaat. Rangel vindt dat ook de deelstaatpolitie, lokale besturen en zelfs kerken en sociale organisaties moeten meewerken. Hij stelt dat een massale inlevering staat of valt met het gemak waarmee mensen hun wapens kunnen wegbrengen. Vooral van arme mensen kan niet verwacht worden dat ze ver zullen reizen om zich van hun vuurwapens te ontdoen. Rangel verwijst naar een inleveringscampagne die begin dit jaar werd opgezet in de zuidelijke deelstaat Paraná. Daar werden tot hiertoe al 20.000 wapens opgehaald. Het grootste deel van dat wapentuig werd merkwaardig genoeg ingeleverd bij verscheidene radiostations die de campagne ondersteunden. Die probeerden elkaar daarbij voortdurend te overtroeven.

Rangel gelooft dat Brazilië het wereldrecord ontwapening kan verbeteren. Dat is nu in handen van Australië. Daar werden in 1996 644.000 vuurwapens van burgers ingezameld. De eigenaars konden rekenen op een compensatie die ongeveer even hoog was als de marktwaarde van hun wapens. In Brazilië betaalt de overheid maar ongeveer een tiende van wat de wapens waard zijn.

In Brazilië sterven elk jaar meer dan 40.000 mensen bij ongevallen of conflicten waarbij vuurwapens in het spel zijn. Eind 2003 stemde het parlement er een wet die burgers verbied wapens te dragen. In oktober 2005 komt er een referendum over de vraag of de overheid de verkoop van vuurwapens moet verbieden. Maar enquêtes laten zien dat een aanzienlijk deel van de Brazilianen die een vuurwapen bezitten, voorlopig niet van plan zijn dat in te leveren. (PD)