Ontluikende mannenbeweging richt zich tot workaholics

Jeugdauteur Shunsuke Yoshioka is één van de iconen van de tegenbeweging.
Drie jaar geleden belandde hij in een diepe depressie nadat hij zijn
prestigieuze job verloor bij een groot verzekeringsbedrijf. Nu is hij een
gevierd schrijver van jeugdboeken die waarden verkondigen die indruisen
tegen de Japanse prestatiecultuur. In zijn verhalen, die vaak borduren op
het motief tranen, hoeven jongetjes niet voortdurend haantje de voorste
zijn. . Mijn boeken doorbreken het traditionele idee dat mannen hun
emoties moeten verbergen en dat een echte man keihard werkt. Het is een
boodschap die aanslaat, zo blijkt uit Yoshioka’s verkoopscijfers.

Het leven van de 48-jarige Yoshioka bereikte een keerpunt na een bezoek aan
het Mannencentrum in de zuidelijke stad Osaka. Toen ik ontslagen was,
voelde ik me een absolute nul. Elke dag was een zwart gat, vertelt de
auteur. Na enkele gesprekken op het Mannencentrum besefte ik dat ik te
veel had opgeofferd voor mijn carrière. Dat inzicht betekende een enorme
bevrijding voor me.

Het Mannencentrum, opgericht in 1995, is één van de eerste pogingen van
Japanse mannen om hun de hectische levensstijl te hervormen. Het levert
advies tegen mentale stress en wil mannen doen beseffen dat er
alternatieven zijn voor zestig of meer werkuren per week. Nog steeds worden
vooral mannen het slachtoffer van ‘karoshi’, de Japanse term voor
overlijden tengevolge van overwerk.

De organisatie krijgt stilaan navolging buiten Osaka. Japan telt nu een
tiental Mannencentra. Professor Kimiyo Ito, een socioloog aan de
universiteit van Osaka en een expert inzake mannenstudies, denkt dat er een
nieuwe maatschappelijke beweging in de maak is: De mannenbeweging spruit
voort uit de schaduwkant van het Japanse economische mirakel, dat gebaseerd
was op een leger van bedienden die hun leven gaven voor het bedrijf en de
familietaken volledig aan de vrouwen overlieten. Dat systeem eist een zware
tol voor beide seksen.

Yoshioka herinnert zich zijn vorige leven als volgt: Ik was een ‘samurai’
die een krijgshaftige en onvoorwaardelijke loyaliteit toonde aan de groep.
Ik waagde me niet aan activiteiten die geen verband hielden met het bedrijf
en al mijn vrienden waren collega’s van het werk. De breuk met zijn oude
levensstijl was radicaal. Yoshioka zegt dat hij mentaal gelukkig is, maar
dat hij nu slechts een fractie verdient van wat hij vroeger binnenhaalde.

En dat is net het probleem voor de Japanse mannen die wel wat anders willen
dan lange werkdagen. Wie geen vaste job heeft of overuren afwijst om bij
het gezin te zijn, zet zichzelf vaak buitenspel. Het is hard om de
materiële voordelen van een stabiele job af te wijzen, zegt de 59-jarige
Hiroshi Miyamoto. De man, die voor een autoconstructeur werkt, wacht al
ettelijke jaren op zijn pensioen.

Het lijdt echter geen twijfel dat steeds meer Japanse mannen op zoek gaan
naar activiteiten buiten het bedrijf. Volgens socioloog Ito ligt niet enkel
de slabakkende economie aan de grondslag van die evolutie. De toenemende
emancipatie van vrouwen zorgt ervoor dat mannen meer aandacht krijgen voor
het gezin. Het is een teken aan de wand dat steeds meer oudere Japanse
vrouwen de echtscheiding aanvragen omdat ze het contact met hun echtgenoot
te oppervlakkig vinden. Door het stijgend aantal echtscheidingen bij oudere
koppels worden Japanse mannen van middelbare leeftijd zich ervan bewust dat
ze meer moeten doen dan brood op de plank leggen, meent Ito. Voor veel
oudere mannen is dat een grote mentale aanpassing. Het betekent dat ze hun
rol voor het eerst in vele jaren moeten herdefiniëren.

De jongere generatie doet het anders: ze vullen hun behoefte aan
individuele vrijheid in door zo lang mogelijk met een gezin te wachten. Het
Japanse geboortecijfer staat momenteel op een historisch dieptepunt van 1,3
geboortes per vrouw. Ik wil niet worden als mijn vader, die uitgeput van
zijn werk kwam en nauwelijks met mijn moeder sprak, zegt de 26-jarige
bediende Tadayoshi Sasaki. Ik trouw pas als ik veertig ben.