Oliekoorts in poolgebieden alarmeert wetenschappers

Het gevaar lijkt het grootst rond de Noordpool. Canada pompt 66 miljoen euro in een programma om alle erts- en olievoorraden in de regio in kaart te brengen. De Canadese regering hoopt dat die voorzet tot meer dan 330 miljoen euro aan investeringen door private bedrijven zal leiden. “We schatten dat een vierde van de nog niet ontdekte olie- en gasvoorraden schuilgaan onder het ijs en de toendra van het Hoge Noorden”, maakt de Canadese premier Stephen Harper kandidaten warm.
De ijslaag rond de Noordpool smelt snel weg, waardoor ook de scheepvaart en de visserij in het gebied nieuwe kansen krijgen. Voor milieubeschermers is dat een nachtmerrie. Schepen lozen bijvoorbeeld vaak ballastwater dat ze duizenden kilometer verderop hebben opgepompt. Met dat water reizen vaak exotische dier- en plantensoorten mee, die de plaatselijke flora en fauna kunnen verdringen. Volgens wetenschappers biedt de natuur in de poolgebieden bijzonder weinig weerstand tegen dergelijke indringers. Nieuwe, veel strengere normen voor de omgang met ballastwater dringen zich dus op.

Scheepsrampen

Ook voor schipbreuken houden de milieubeschermers hun hart vast. “De scheepvaart in het noordpoolgebied is extreem gevaarlijk door de beperkte zichtbaarheid, de lange poolnachten, de extreme koude, sterke wind en ronddrijvende ijsschotsen”, waarschuwt Tatiana Saksina van het Internationale Noordpoolprogramma van het Wereldnatuurfonds (WWF). De mogelijke gevolgen van scheepsrampen in de poolgebieden zijn groter, en dat heeft niet alleen te maken met de moeilijke reddingsoperaties. “Het zeeleven is er bijzonder kwetsbaar voor vervuiling, en het is er ook veel moeilijker gelekte olie weer weg te krijgen”, zegt Saskina
Een andere bedreiging is het toerisme. Tot voor enkele decennia was de zuidpoolregio ontoegankelijk voor gewone stervelingen; nu boeken per jaar al meer dan 40.000 mensen een cruise naar de randen van de ijswoestijn. In november vorig jaar kapseisde een schip met 150 toeristen in de buurt van de ijsgrens. De opvarenden konden worden gered door andere schepen in de buurt en er lekte geen olie in het water. “Maar er zullen meer ongevallen gebeuren, en we zullen niet altijd zoveel geluk hebben”, waarschuwt David Leary van het Instituut voor Gevorderde Studies van de Universiteit van de Verenigde Naties (UNU-IAS). Zijn instelling organiseert samen met de Universiteit van Akureyri op IJsland de bijeenkomst van bezorgde poolwetenschappers.
De bijeenkomst moet een reeks aanbevelingen voor de Verenigde Naties en de regeringen van de betrokken landen opleveren. “Veel experts geloven dat de rush naar de poolgebieden niet in goede banen kan worden geleid met de bestaande internationale wetgeving”, zegt A.H. Zakri, de directeur van het UNU-IAS. “We moeten overeenstemming vinden over nieuwe regels die rekening houden met de veranderende wekelijkheid.”

Warmste dag

“De klimaatverandering is de grootste zorg voor de poolgebieden”, zegt Leary, de voorzitter van de conferentie, vanuit Akureyri. “IJsland maakte deze zomer de warmste dag in zijn geschiedenis mee.” De deelnemers aan de conferentie zullen dan ook waarschijnlijk sterke standpunten innemen over de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
Concretere voorstellen worden er verwacht over de strijd tegen de vervuiling en de bescherming van de visbestanden in de poolgebieden. “Er bestaan nog geen internationaal bindende regels om de lozingen van boorplatformen aan banden te leggen”, zegt Saskina van het WWF. “Er zijn ook dringend normen nodig voor het transport van de olie die in het noordpoolgebied wordt boven gehaald.” Cruiseschepen die de poolgebieden opzoeken, moeten steviger gebouwd en beter bemand worden. Vissers moeten de traag groeiende vissoorten in de poolzee ontzien. Volgens Saksina is er nu al sprake van overbevissing in de Okhotsk- en de Beringzee.
“We hebben dringend nood aan een allesomvattend internationaal milieuregime dat speciaal is toegesneden op de unieke omstandigheden in het noordpoolgebied”, vat Saskina samen. “We hebben geen tijd te verliezen.”