Nucleair akkoord tussen VS en India nog niet binnen

De mogelijke Indiaas-Russische brandstofdeal stond de afgelopen week op de agenda tijdens het bezoek van de Russische premier Mikhail Fradkov aan New Delhi in het gezelschap van het hoofd van het Russische federale agentschap voor atoomenergie, Sergei Kiriyenko. De Amerikaanse regering is daar niet zo mee opgezet, want de Indiaas-Russische deal kan roet in het eten gooien bij de goedkeuring in het Congres van het akkoord dat president George W. Bush en premier Manmohan Singh op 2 maart hebben ondertekend.

Dat akkoord voorziet dat India een onderscheid moet maken tussen civiele en militaire nucleaire installaties en de civiele onder internationale bescherming moet plaatsen. In ruil daarvoor hebben de VS beloofd hun binnenlandse wetgeving aan te passen en te streven naar een wijziging in de internationale regels om volop civiele nucleaire samenwerking met India mogelijk te maken. ”De groeiende ontevredenheid over de Indiase nucleaire activiteiten in het Congres kan de zaken bijzonder ingewikkeld maken voor de voorstanders van het akkoord tussen de VS en India, weet Achin Vanaik, professor internationale betrekkingen en internationale politiek van de universiteit van Delhi. Als het Amerikaanse Congres de overeenkomst afwijst, gaat ze niet door.”

India heeft Rusland gevraagd 60 ton licht verrijkt uranium te leveren voor twee oudere Indiase reactoren in Trombay, dicht bij de westelijke havenstad Mumbai. India kan zelf niet voldoende verrijkt uranium produceren voor de reactoren, die in het midden van de jaren 1960 zijn gebouwd door een bedrijf uit de VS en die al onder toezicht staan van het Internationaal Atoomagentschap IAA. Rusland heeft de groep van nucleaire leveranciers (NSG), die 45 landen telt, al op de hoogte gebracht van de geplande deal. De ‘richtlijnen’ van de NSG bepalen dat de leden van de groep geen nucleair materiaal of uitrusting mogen uitvoeren naar een land dat het non-proliferatieverdrag niet heeft ondertekend en niet al zijn nucleaire installaties volledig onder toezicht heeft geplaatst van het IAA. Uitzonderingen worden alleen toegestaan voor uitvoer die nodig is om de veiligheid van nucleaire installaties te garanderen.

India beriep zich op die veiligheid toen het in 2001 58 ton brandstof voor de twee reactoren invoerde uit Rusland. Daarop volgde een strenge berisping van de NSG. Tijdens een speciale zitting verklaarde de groep dat de levering niet overeenstemde met de ‘geest’ van de uitzonderingsclausule inzake veiligheid. Rusland moest plechtig beloven zoiets nooit meer te doen. ”De veiligheidsclausule is bedoeld om ‘een radiologische bedreiging van de volksgezondheid en de veiligheid te voorkomen of te verhelpen als die niet redelijk kan worden afgewend met andere middelen’, aldus een ingenieur van het Indiase Departement voor Atoomenergie (DAE), die anoniem wil blijven om zijn baan niet te verliezen. In Tarapur bestond dat risico in 2001 niet. Er was geen brandstof meer, maar de reactoren hadden veilig kunnen worden stilgelegd. Dat is ook nu het geval.”

Bij de rechtvaardiging van de deal met Rusland heeft de Indiase regering geen melding gemaakt van een ‘radiologische bedreiging’. Zij stelde wel dat de brandstof nodig is om de centrale veilig verder te laten werken en zo de noodzakelijke elektriciteit te leveren voor het westelijke stroomnetwerk. Een woordvoerder meldde dat een brandstoftekort in Tarapur de werking ”in betrouwbare en veilige omstandigheden zou hebben aangetast. Vanaik noemt het inroepen van de veiligheidsclausule gewoon een excuus of een list.”

Met het mogelijke akkoord over de Russische brandstoflevering wil India graag aangeven dat het eindelijk af wil van het dertigjarige isolement in de wereldhandel in nucleair materiaal voor civiel gebruik en dat belangrijke landen graag weer nucleair materiaal naar India willen uitvoeren. Ook vorig jaar in december, bij het bezoek van president Vladmir Poetin aan India, kwam de levering door Rusland ter sprake. De Russen wezen het Indiase verzoek toen af. Nu lijkt klimaat dus drastisch veranderd.

Vorige maand tekenden ook de Franse president Jacques Chirac al een akkoord met Singh om de handel in nucleair materiaal opnieuw op te starten zodra de NSG overtuigd is zijn richtlijnen aan te passen voor het ‘speciale’ geval van India, zoals Bush heeft beloofd in zijn akkoord met India. India overweegt zes reactoren van 1000 Mw in te voeren uit Frankrijk en heeft daar al een nieuwe vestigingsplaats voor uitgezocht in de buurt van Mumbai. Frankrijk wil al lang nucleair materiaal aan India verkopen. Aan het begin van de jaren 1980 leverde het brandstof voor Tarapur, toen de VS weigerden nog langer te leveren na de eerste Indiase kernproeven in 1974. Ook de VS willen nu dus weer graag nucleair materiaal aan India verkopen. Op 13 maart verdedigde minister voor Buitenlandse Zaken Condoleezza Rice in ‘The Washington Post’ de overeenkomst met India door te verwijzen naar de economische voordelen: India is van plan tegen 2012 acht kernreactoren te importeren. Ook als bedrijven uit de VS maar twee van die acht contracten in de wacht kunnen slepen, levert dat duizenden nieuwe banen op voor de Amerikaanse werknemers.

India lijkt de richtlijnen van de NSG te willen verzwakken of overtreden door uitzonderingen voor zichzelf te zoeken. Ter verdediging voert het aan dat Bush heeft beloofd zijn partners aan te moedigen om het Indiase verzoek om brandstof voor Tarapur te onderzoeken. India hoopt de supermachten te overhalen door te zwaaien met lucratieve contracten. Voor een deel kan dat ook lukken. Maar het land riskeert wel de vele Congresleden in de VS tegen zich in het harnas te jagen die sceptisch staan tegenover het akkoord tussen Bush en Singh. De voorzitters van het Comité voor Internationale Betrekkingen in het Huis van Afgevaardigden en in de Senaat willen niet ingaan op de druk van de administratie om de wetgeving in de VS te veranderen. Edward Markey, lid van het Huis van Afgevaardigden, stelt: ”Als Rusland doorgaat met de verkoop van nucleair materiaal aan India zonder een consensus van de NSG, is dat het einde van de regels die decennialang de handel in nucleair materiaal hebben bepaald.” Markey is gekant tegen de deal tussen de VS en India. Maar de opinies zijn sterk verdeeld. Veel Zuid-Aziëkenners en nucleaire deskundigen steunen de deal, een iets groter aantal is tegen.

”De VS zitten in een bijzonder vervelende positie,” zegt Daryl Kimball, directeur van de onafhankelijke vereniging ‘Arms Control Association’. ”Door het akkoord met India heeft de Bush-administratie veel minder autoriteit en geloofwaardigheid om in te gaan tegen acties die de NSG-regels overtreden.” (LD/MM)