Nood aan nieuw Europees migratiebeleid

Is het tijd voor een nieuw Europees migratiebeleid? Deze en vele andere vragen stonden centraal op de conferentie ‘Improving EU and US Immigration Systems’, georganiseerd door het European University Institute en het Amerikaanse Migration Policy Institute. Het resultaat van de denkoefening waren 16 papers en enkele beleidsaanbevelingen.

De EU heeft actief bijgedragen aan migratie door haar binnengrenzen op te heffen binnen de Schengenzone. Vandaag bestaat zo’n tien procent van de Europese bevolking uit immigranten. Maar in tijden van economische recessie, hoge werkloosheid en begrotingstekorten zijn staten geneigd op zichzelf terug te plooien en geldt meer dan ooit het idee van ‘wij tegen zij’.

Migratie als zegen

Daar moeten we volgens Alessandra Venturini van het European University Institute van afstappen. De Europese bevolking vergrijst en het bevolkingsaantal daalt, wat de druk op de welvaartsstaat verhoogt. Migratie kan hier mogelijk een antwoord op bieden.

‘Immigratie kan een positief effect hebben op de economische ontwikkeling van een land’, zegt Hans Dietrich von Loeffelholz van het Duitse Federale Bureau voor Migratie. Hij geeft het Duitse Green Card Initiative als voorbeeld. Om de Duitse ICT-sector te stimuleren, besloot de regering in 2000 om 20 000 Indiase computerexperts naar Duitsland te lokken met vijfjarige werkvergunningen.

Deze maatregel was erg controversieel en deed het migratiedebat in Duitsland hoog oplaaien. Jürgen Rüttgers van de CDU uitte zijn protest met de slogan “Kinder statt Inder” (Kinderen in plaats van Indiërs). ‘Duitsland heeft beter onderwijs nodig in plaats van meer immigranten’, aldus Rüttgers. Het verhitte debat leidde tot een reeks gewelddadige incidenten waaronder een bomaanslag in Düsseldorf en verscheidene aanvallen op asielzoekers in het oosten van het land.

Toch bleek dit initiatief een succes. Er werden 17.500 nieuwe banen gecreëerd (waarvan 12 500 door Duitsers werden ingevuld) en meer dan tachtig procent van de deelnemende bedrijven zag hun concurrentie- en productievermogen stijgen. Maar het initiatief had nog een ander voordeel. Het Green Card Initiatieve wijst erop dat immigranten geen last maar een zegen kunnen zijn.

Poolse loodgieters

Ook ongeschoolde werkkrachten dragen bij aan de ontwikkeling. Denk maar aan de Belgische knelpuntberoepen zoals fruitplukker, metselaar of loodgieter. Omdat deze vacatures moeilijk ingevuld raken, stelde de Belgische regering in 2006 een lijst op met meer dan honderd knelpuntberoepen. Men voorzag een soepelere procedure voor werknemers uit de nieuwe Europese lidstaten -die toen nog niet onder het vrij verkeer van personen vielen- waardoor ze op relatief grote schaal aan de slag konden in België.

Immigratie kan een positief effect hebben op de economische ontwikkeling van een land

Naast de economische voordelen van migratie wijst het onderzoek echter ook op enkele fundamentele gebreken van het Europese migratiebeleid. De Europese migratiedoctrine stelt dat een intern vrij verkeer van personen een strikte controle vereist aan haar buitengrenzen. Met meer dan met meer dan 11.000 kilometer externe landgrenzen, 43.000 kilometer zeegrenzen en 286 internationale luchthavens is deze externe controle is dit geen gemakkelijke opdracht.

Bovendien houdt het Europese migratiebeleid niet op aan de buitengrenzen van het territorium. De EU steunt andere landen zoals Oekraïne, Marokko en Turkije die vaak als transitland gebruikt worden, om immigratie tegen te gaan. Sinds 2000 wordt steeds meer nadruk gelegd op de rol van Noord-Afrikaanse landen bij het controleren van de Europese grens. Zij moeten mensen stoppen aan hun kant van de Middellandse zee vooraleer ze het Europese grondgebied bereiken. ‘Op die manier verandert de “shared burden” in een “transferred burden” waarbij de grootste last door Afrikaanse landen gedragen wordt’ zegt Kelly Ryan, plaatsvervangend secretaris van de Amerikaanse Office of Policy.

Een nieuwe lente, een nieuw geluid

De Arabische lente bood de EU de mogelijkheid om haar huidige migratiebeleid te herzien. In plaats daarvan reageerden de lidstaten in paniek op de mogelijke toevloed van Libische vluchtelingen. Italië had de EU verschillende keren om steun had gevraagd, zonder resultaat. Uit angst dat de toestroom van vluchtelingen naar Lampedusa dreigde uit te draaien op een humanitaire crisis en uit protest tegen het immobilisme van de EU gaf Italië duizenden Libiërs een tijdelijke verblijfsvergunning. Hiermee konden ze zich vrij verplaatsen binnen de Schengenzone.

‘Europa kan nu laten zien dat het gefundeerd is op eenheid en solidariteit en niet alleen een geografisch idee is’ zei de Italiaanse minister van binnenlandse zaken Roberto Maroni in april dit jaar. Maar in plaats daarvan reageerden de met een “ieder voor zich” aanpak en dreigden Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk met het herinvoeren van grenscontroles. ‘In plaats van het huidige migratiebeleid in vraag te stellen, herbevestigde de EU op die manier haar inefficiënte beleid’, aldus Kelly Ryan.