Niger walhalla voor kunstrovers

In het land waar 60 procent van de inwoners onder de armoedegrens leeft en onderwijs en gezondheidszorg slecht ontwikkeld zijn, lijkt het bestrijden van de illegale handel voor de regering geen prioriteit te hebben. Dat daar dankbaar gebruik van wordt gemaakt, bleek onder meer toen Franse douane vorige maand op vliegveld Roissy in Parijs een lading met 850 kunstvoorwerpen uit Niger onderschepte.

In maart vorig jaar werden op een vliegveld in Parijs ruim 5.600 archeologische vondsten in beslag genomen. Deze objecten, waaronder prehistorische pijlspitsen en ingegraveerde stenen, waren in het bezit van een smokkelaar uit Mali.

Volgens een Nigerese wet uit 1997 staat op diefstal of smokkel van kunstvoorwerpen een gevangenisstraf van een maand tot twee jaar of een boete van maximaal 16.000 dollar. De wet wordt in de praktijk echter nauwelijks toegepast. Niger heeft een oppervlakte van bijna 1,3 miljoen vierkante kilometer. De mensen en middelen ontbreken om in het hele land controle uit te oefenen, zegt Ali Bida, die verantwoordelijk is voor de bescherming van het historisch erfgoed van Niger.

Zelfs als de politie in Niger de kunstdieven pakt, dan komen ze vaak gemakkelijk weg. Zeven jaar geleden onderschepte de politie 25 beeldjes met een gezamenlijke waarde van 9.000 dollar. Van de beeldjes werd daarna nooit meer iets vernomen en de gearresteerde smokkelaar werd na een paar maanden weer vrijgelaten.

Volgens Boube Adamou, archeoloog van het Instituut voor Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek in Niamey, zijn armoede en onwetendheid de grootste vijanden van de historische objecten. Plattelandsbewoners die in de buurt van de archeologische locaties wonen, stelen de voorwerpen om ze te verkopen. Hun klanten zijn kunsthandelaren of soms toeristen, zegt hij.

Handelaar Lawan Amadou Arafat bevestigt het verhaal, kennelijk zonder enige angst voor de autoriteiten. We hebben leveranciers in verschillende delen van het land, zegt hij vanuit zijn hotel. Als ze voorwerpen vinden, komen ze ermee naar Niamey om ze te verkopen. Soms vragen we ze ook om specifieke objecten te leveren.

Adamou zegt dat de opbrengsten van de kunstvoorwerpen de laatste jaren flink gestegen zijn. Kregen de dieven in de jaren negentig één cent tot anderhalve dollar per voorwerp, nu is dat gemiddeld tussen de zeventig en 400 dollar. Die prijsstijging is een gevolg van het groeiende commerciële besef bij de plunderaars. In het begin hadden mensen op het platteland geen idee dat de sommige objecten zoveel waard waren, zegt Adamou. Inmiddels weten ze beter welke voorwerpen gewild zijn.

Niger kent veel archeologische vindplaatsen. Een van de bekendste is het dorp Boura, 200 kilometer ten westen van de hoofdstad. Daar werden in 1985 twee bijzondere terracotta standbeelden ontdekt. Deze zogenoemde ‘Ruiters van Boura’, werden opgegraven op een locatie die tussen 1300 en 200 voor Christus bewoond zou zijn geweest. Volgens deskundigen zijn de beelden interessant omdat ze onder meer nieuw licht hebben geworpen op de manier waarop het Afrikaanse continent bevolkt is geraakt. De standbeelden zijn ongeveer 120.000 dollar waard.

Elke archeologische vindplaats die bekend is, loopt het risico geplunderd te worden, zegt Adamou. Volgens hem proberen archeologen de bevolking en de overheid duidelijk te maken dat het belangrijk is om het archeologische erfgoed te beschermen, onder meer om kinderen te onderwijzen over de geschiedenis van het land. (JS)