Natuurgeneeskunde heelt vluchtelingentrauma’s

Luxmenia Banda, één van de kruidenvrouwen van het reservaat San Andrés de Sotavento, herinnert zich dat als ze als kind ergens een blauwe plek had, haar grootmoeder daar blaren van valkruid op deed, een plant uit de familie van de madeliefjes. Schrammen behandelde ze met fijngestampte oregano, om infecties te voorkomen.

Toen we van ons land werden verdreven en elders heen moesten, begon al die traditionele kennis in vergetelheid te raken. Die weer terugkrijgen was een van de eerste doelen die we ons stelden toen we terugkeerden, zegt Banda, de coördinator van de Vereniging van Alternatieve Producenten (Asproal). Asproal ontstond in 1994 uit het verzet van plaatselijke inheemse groepen tegen grootgrondbezitters die hun land ontfutselden. Colombia telt drie miljoen ontheemden op een totale bevolking van 42 miljoen. Veel vluchtelingen werden verdreven door grote boeren die almaar meer grond nodig hebben voor hun veebedrijven.

De Zenú-indianen die konden terugkeren naar het reservaat van San Andrés de Sotavento, spannen zich nu in om de voorouderlijke kennis van geneeskrachtige planten weer terug te winnen en zich toe te leggen op duurzame landbouw, viskweek en bijenteelt. Zeventig van de 803 vrouwen die lid zijn van Asproal, de meeste van de Zenúgemeenschap, zijn direct betrokken bij het kweken en op de markt brengen van geneeskrachtige planten. Om te beginnen inventariseerden de vrouwen de planten die in het gebied voorkomen, het gebruik dat ervan gemaakt kan worden, en de bereidingswijzen. Van de meer dan 150 planten die ze aldus verzamelden, kozen ze er vijftig met de meeste toepassingen en de grootste geneeskrachtige eigenschappen. Dertien vrouwen kregen een botanische opleiding in Medellín en Bogotá voor het maken van zepen, crèmes en aftreksels met behulp van geneeskrachtige planten.

Deze traditionele planten worden nu voor eigen gebruik gekweekt op kleine stukken land, en op velden van drie hectaren voor verkoop aan de buitenwereld. Naast valkruid en oregano wordt er ook basilicum, orleaan, alsem, moederkruid, anamú, selderij, Spaanse dragon, gember, aloë vera, citroenmelisse en valeriaan geteeld.

Ediani Montaño, die toeziet op de verkoop van de producten, zegt dat de groei van het project beperkt wordt doordat de velden niet kunstmatig bevloeid worden. Daardoor kunnen de vrouwen tijdens de droge zomermaanden hun normale productie niet volhouden. (HJ/PD)