Lynchpartijen zijn routine geworden, waarschuwt VN

Het fenomeen zit in de lift: het afgelopen jaar vermoordden woedende
mensenmassa’s minstens 169 mensen in 75 lynchpartijen,. Het echte aantal
ligt nog een stuk hoger. Vele gevallen worden nooit gedocumenteerd, maar we
weten dat dergelijke voorvallen op dagelijkse basis plaatsvinden, verklaart
MINUGUA-woordvoerster Seda Pumpianskaya. Pumpianskaya noemt de lynchpartijen
de duidelijkste teloorgang van mensenrechten in het Midden-Amerikaanse land.

In 1996 maakte een vredesakkoord een einde aan de Guatemalteekse
burgeroorlog. Het land bleef verweesd achter, met democratische instellingen
die tot op hun grondvesten waren afgebrokkeld. Meteen daarna werden de
eerste lynchpartijen opgetekend. Logisch, zegden de experts, met die
36-jarige cultuur van geweld.

Daarop, in januari 1997, werd MINUGUA opgericht. De VN-commissie moet
controleren of de Guatemalteekse overheid en haar tegenstander, de Nationale
Guatemalteekse Revolutionaire Eenheid (URNG), de vredesakkoorden wel naar de
letter naleven.

Een jaar later kwam het MINUGUA naar buiten met een eerste, alarmerend
officieel rapport. Lynchpartijen, aanvankelijk incidenteel, beginnen een
vorm van regelmaat aan te nemen van één à twee per week. Over de motieven
werd weinig gezegd, maar het volgende rapport duidde in 1998 de praktijk als
een sociale schoonmaakoperatie.

Nu is er meer informatie beschikbaar. Volgens het MINUGUA vindt het geweld
vooral in landelijke gebieden plaats in inheemse boerendorpen. De
slachtoffers zijn vaak jonge mannen die beschuldigd worden van zakkenrollen
of verkrachting, zonder dat daar veel bewijzen voor zijn. Ondertussen wordt
ook duidelijk waarom het fenomeen een hoge vlucht begint aan te nemen.
Orlando Blanco, directeur van CONADEGUA, een ngo die de mensenrechten in
Guatemala behartigt, noemt de lynchpartijen het symbool voor de verhoogde
staat van beroering na de burgeroorlog.

Die burgeroorlog eiste zo’n 200.000 mensenlevens, waarvan het merendeel
burgerslachtoffers zijn. De inheemse bevolking - 7,9 miljoen zielen op een
bevolking van 12 miljoen - kreeg de raakste klappen. Hele dorpen werden van
de kaart geveegd door de tactiek van de verschroeide aarde die het leger er
in de jaren ‘80, tijdens de grote tegenoffensieven, op nahield.

Politie en gerecht zijn na het ondertekenen van de vredesakkoorden nog niet
kunnen doordringen tot in alle inheemse regio’s, met een machtsvacuüm en ad
hoc ordehandhaving tot gevolg. Ook de lokale autoriteiten schieten ernstig
tekort bij het voorkomen van de lynchpartijen of zijn er zelf het
slachtoffer van. De woedende dorpelingen zijn dan ook geen lid van criminele
organisaties, maar nemen het heft gewoon in eigen handen, stelt het MINUGUA.
Slechts occasioneel zou er sprake zijn van politieke machinaties.

MINUGUA hekelt de politieke desinteresse in het fenomeen. In het merendeel
van de gevallen wordt er zelfs geen onderzoek opgestart, en in de enkele
gevallen dat het wel tot een proces kwam, was er internationale druk
uitgeoefend.