Kosovo: de toestand is gespannen maar kalm

Nog zowat 15.000 buitenlandse KFOR-militairen verzekeren anno 2009 de vrede en veiligheid in Kosovo, dat op 26 februari 2008 de onafhankelijkheid uitriep. Op termijn zou de aanwezigheid van de Navo-troepen kunnen worden teruggebracht tot zo’n 2300 personen. Ter vergelijking: in juni 1999, vlak na de vijandelijkheden, waren het er nog ruim 40.000.
Naar aanleiding van tien jaar Belgische militaire aanwezigheid in Kosovo bracht minister De Crem maandag, samen met defensiechef Delcour en een delegatie Kamerleden, een bezoek aan de Mitrovica. België heeft daar een tweehonderdtal militairen ter plaatse. De Crem: ‘Het is de bedoeling om vanaf begin volgend jaar de Belgische militairen uit Kosovo terug te trekken. Dat hangt voor een stuk samen met onze Franse collega’s: als zij flink gaan inkrimpen, dan wij ook. Uiteraard gebeurt zoiets niet van het ene moment op het andere.’

Polsslag

De Belgische militairen patrouilleren in steden, dorpen en bergen in het noorden van Kosovo, en leggen contacten met de plaatselijke bevolking en autoriteiten. Op die manier kunnen ze tijdig inschatten of de situatie uit de hand gaat lopen. “Voel de polsslag van Kosovo” is dan ook het devies van de Belgische Liaison and Monitoring Teams.
‘De toestand is gespannen maar kalm’, zegt luitenant Du Bois, chef van een Liaison and Monitoring Team in Zvecan. ‘De mensen hier hebben nog altijd veel problemen, en die kunnen elk moment escaleren in grote rellen. Er zijn nog altijd een paar hete hangijzers in de regio, vooral gecentraliseerd rond de twee gates (grensovergangen tussen Kosovo en Servië, kc) waar de EULEX-missie een douane probeert op te zetten. Dat leidt tot strubbelingen, want het noorden van Kosovo aanvaardt de onafhankelijkheid nog altijd niet. Ze zeggen: “Wij behoren tot Servië. Er zijn geen grenzen, dus er zijn ook geen douanes.”’
Van de 34 dorpen in Zvecan zijn er 3 Albanees en 31 Servisch. De werkloosheid is groot. De Trebca-aluminiumfabriek was de grootste werkgever uit de streek, maar van de 30.000 arbeidsplaatsen van weleer blijven er nog maar 3000 over. In heel Kosovo zit gemiddeld een op twee inwoners zonder job. Die sociaal-economische toestand vormt een bijkomende uitdaging voor de stabiliteit in de regio.

Positieve ontwikkelingen

Tien jaar na het etnisch geweld tussen Albanese en Servische Kosovaren is de toestand in Kosovo relatief stabiel. De milities zijn ontmanteld en de maatschappelijke krachten zijn gepolitiseerd. Bovendien slaat Belgrado, dat een niet-onbelangrijke invloed heeft op de Servische Kosovaren, een gematigde toon gezien zijn EU-aspiraties. Ook aanslagen op enclaves en kloosters zijn verleden tijd, en elke bevolkingsgroep kan zich vrij bewegen. Toch blijft de angst voor de ander bestaan: sommige Servische Kosovaren wagen zich niet in het Albanese deel van Kosovo uit angst voor vermeende moejaheddienstrijders, en andersom.
De internationale gemeenschap is en blijft in Kosovo aanwezig. De KFOR-troepen worden weliswaar afgebouwd, maar er is ook een missie van de OVSE en de Europese Unie. De EULEX-missie ging eind 2008 van start: 3000 agenten, advocaten en rechters staan de nieuwe Kosovaarse staat bij om een juridische infrastructuur op poten te krijgen. Vijftig Belgen nemen aan EULEX deel.

Hete hangijzers

Toch blijven er ook een aantal hete hangijzers. De littekens uit het verleden zijn lang niet geheeld. Nog niet alle vluchtelingen zijn teruggekeerd, niet alle geconfisceerde eigendom is gecompenseerd en het onderhuidse wantrouwen tussen Albanese en Servische Kosovaren blijft. Een andere risicofactor is de hoge werkloosheid –gemiddeld 50 procent– en de armoede die een op drie Kosovaren treft. Bovendien kent Kosovo een jonge bevolking (de helft is jonger dan 25), die weldra op de arbeidsmarkt zal komen.
De jonge instellingen en administratie in Kosovo staan al bij al zwak. Na een dik jaar hebben ze geen goede beurt gemaakt, noch bij de plaatselijke bevolking, noch bij de internationale gemeenschap. Naast corruptie en nepotisme vormen met name de banden tussen politici en de georganiseerde misdaad een probleem. ‘Maffiose activiteiten worden door de Kosovaarse overheid geduld dan wel flauw bestreden’, klinkt het op een briefing voor minister De Crem. 

Kosovaarse maffia

De KFOR stelde vast dat recente manifestaties en wegblokkades in Kosovo, die op het eerste zicht door politieke motieven lijken ingegeven, soms zijn opgezet door criminele groeperingen die het gezag van EULEX in vraag stellen.
‘De KFOR-missie heeft zich niet bemoeid met georganiseerde misdaad’, aldus de Franse kolonel Benoît de Saulce Latour, hoofd van het kamp in Mitrovica waar ook de Belgische militairen verblijven. ‘De EULEX zal zich wel op georganiseerde misdaad gaan richten. Het blijft afwachten wat dat zal geven. Enerzijds zul je ontevreden maffiosi krijgen, maar anderzijds is er de wil van de Kosovaren om in de Europese Unie te integreren.’