'Klimaatverandering maakt miljoenen mensen dakloos'

De helft van deze mensen krijgt te maken met natuurrampen, de andere helft met de gevolgen van verwoestijning en een stijgende zeespiegel.“Voor het eerst overstijgt het aantal milieuvluchtelingen het aantal mensen dat vlucht voor oorlog”, zegt Maurizio Gubbiotti, internationaal coördinator van Legambiente. “Er is een grote sociale nood achter de milieu- en klimaatcrisis waar we momenteel mee te maken hebben.”
IPS: Hoe erg is de crisis voor milieuvluchtelingen?
Maurizio Gubbiotti: “Het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen verwacht 200 tot 250 miljoen milieuvluchtelingen tegen 2050. Uit ons rapport blijkt dat de crisis al gaande is. Het is moeilijk om inzicht te krijgen in de werkelijke dimensie van het probleem, omdat een eenvoudige orkaan al een dramatische impact op de cijfers kan hebben. De tropische cycloon Nargis, die Myanmar trof in mei 2008, maakte 140.000 dodelijke slachtoffers. Zo’n 800.000 mensen raakten ontheemd.”
Welke regio’s lopen de grootste risico’s?
“Alle regio’s die al arm en kwetsbaar zijn. Afrika, de kuststreken in Azië - in het bijzonder Bangladesh en de eilanden in de Grote Oceaan. Maar ook de landen rond de Middellandse Zee en Latijns-Amerika lopen risico’s. En de Malediven, waar 85 procent van het grootste eiland bedreigd wordt door de stijgende zeespiegel. Zo’n 300.000 mensen zullen daar binnenkort moeten vertrekken. Uit Frans Guyana verwachten we zo’n 600.000 vluchtelingen in de komende jaren.”
Waar gaan deze mensen naartoe?
“Elke maand komen er ongeveer driehonderd mensen om die proberen Europa te bereiken door de Middellandse Zee over te steken. Daar horen wel eens wat over, omdat ze naar industrielanden vluchten. Maar de meeste milieuvluchtelingen kunnen alleen maar naar omliggende landen, waardoor ze de situatie in die arme landen nog verergeren. Vaak gaat het om ontheemden. Er zijn geen cijfers over mensen die in eigen land ontheemd geraakt zijn als gevolg van milieu-invloeden, maar ik schat dat ongeveer 50 procent van de milieuvluchtelingen niet de middelen heeft om het land te verlaten.”
Worden milieuvluchtelingen erkend als vluchteling?
“Onder de internationale wetgeving worden ze niet erkend als vluchteling. De Conventie van Genève, die in 1951 werd aangenomen door de Verenigde Naties, is alleen gericht op mensen die vluchten om politieke redenen of discriminatie. Het wordt dus tijd om de status van milieuvluchtelingen op de internationale agenda te zetten.”
Hoe kunnen we het beste reageren op deze situatie?
“Er is maar een mogelijkheid om deze humanitaire en milieucrisis te bestrijden: we moeten zowel in het milieu als in mensenrechten investeren. We moeten van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af en hernieuwbare energie, duurzame landbouw en afvalrecycling stimuleren. Er moet geld komen om de effecten van de klimaatverandering te verzachten en we moeten af van het Europese, protectionistische beleid dat onze eigen gewassen beschermt en producten uit arme economieën uit de markt drukt.
Maar de milieucrisis heeft ook een sociaal antwoord nodig. Het gaat ook over mensen. Migratie wordt door de politiek gezien als een kwestie van openbare orde. We moeten inzien dat achter dit fenomeen een kwestie van leven of dood schuilgaat: deze mensen hebben geen toekomst in hun thuisland en zoeken een manier om te overleven.”
Kunnen individuele landen iets doen?
“Nee, er zijn wereldwijde oplossingen nodig. De Verenigde Naties, de Voedsel- en Landbouworganisatie FAO en het Kyoto Protocol moeten krachtiger worden. Deze organisaties kunnen alleen effectiever worden door multilateralisme. We verwachten in dit opzicht veel van het nieuwe multilaterale seizoen dat is ingeluid door de Amerikaans president Barack Obama. Het is het juiste moment om de bilaterale aanpak van armoede te verlaten, een aanpak waarbij de rijke landen uitmaakten wat goed was voor de arme landen.”