Karimov blijft potdoof voor ‘stille diplomatie’ VS en EU

Karimov is één van de laatste autoritaire Sovjetleiders die meer dan een decennium na de implosie van de Sovjetunie nog steeds de touwtjes in handen hebben. In Oezbekistan, de meest invloedrijke onder de voormalige republieken in Centraal-Azië, zijn politieke partijen buiten de wet gesteld en dissidenten worden op genadeloze wijze vervolgd en opgesloten.

Karimov is de laatste jaren een ware kruistocht begonnen tegen de militante islam. Daarbij worden niet enkel leden van de terreurgroep Islamitische Beweging van Oezbekistan (IMU, die banden heeft met Al Qaeda en tientallen aanslagen pleegde in het land en daarbuiten) geviseerd. Zowat iedereen die zijn geloof praktiseert buiten de officieel erkende moskeeën wordt beschouwd als een terrorist. Mensenrechtengroepen en kenners van de Centraal-Aziatische regio stellen dat Karimovs repressieve maatregelen zorgen voor een radicalisering van de Oezbeekse moslims. Vreedzame radicaal-islamitische groepen zoals de Hizb-ut-Tahrir staan onder druk om de confrontatie met het regime aan te gaan.

Karimov laat ruimte aan geen enkele politieke of maatschappelijk organisatie. Vorige week verbood zijn regering een conferentie tegen de doodstraf, die een aantal moeders van ter dood veroordeelden wilden organiseren in de hoofdstad Tashkent met medewerking van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De afgelasting op 5 december lokte nieuwe kritiek uit van Human Rights Watch en Amnesty International.

Het regime brengt de jongste maanden zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie in verlegenheid. De Europees-Amerikaans-Oezbeekse samenwerking dateert al van de jaren 90, maar werd intens na 11 september 2001. De voormalige Sovjetbases in Oezbekistan dienden als uitvalsbasis voor de Amerikaanse jacht op Osama Bin Laden in Afghanistan. Een bezoek aan Oezbekistan stond vorige week nog op de agenda van minister van Defensie Donald Rumsfeld toen die Georgië, Azerbeidzjan, Afghanistan en Irak aandeed. De tussenlanding werd afgelast wegens het slechte weer in Tashkent, maar Rumsfelds agenda onderstreept het belang dat de Amerikanen hechten aan de Oezbeekse connectie. Vorige maand nog ontving Karimov de Amerikaanse minister van Landbouw Ann Veneman. Zij prees het leiderschap van het land, beschreef Oezbekistan als een “strategische bondgenoot van de VS, bood hulp voor de landbouw maar repte met geen woord over de mensenrechten.

De Europese Bank voor Reconstructie en Ontwikkeling (EBRD), die grote leningen toestaat aan Tashkent, tracht Karimov onder druk te zetten om politieke hervormingen toe te laten. De OVSE organiseerde haar jaarvergadering dit jaar in mei in Tashkent en eiste daar dat de Oezbeekse regering bepaalde “minimumnormen” inzake mensenrechten en politieke hervorming zou respecteren. Als die voorwaarden niet vervuld zouden worden, komen de Europese leningen aan Oezbekistan op de helling. Zeven maanden later is er nog niets gebeurd. De EBRD heeft Karimov één jaar gegeven voor er sancties worden afgekondigd.

“Het zou inmiddels voor alle partijen moeten duidelijk zijn dat de stille diplomatie niet werkt in een land als Oezbekistan, zegt Rachel Denber, de HRW-directeur van Europa en Centraal-Azië. De EBRD zou beter aan de alarmbel trekken, zegt Denber. De minimumeisen van de Bank - onder meer concrete stappen om een einde te stellen aan de martelpraktijken in de gevangenissen, aan de onderdrukking van de een vrije de media, de oppositie en de ngo’s – zullen niet vervuld worden als nationale regeringen en internationale organisaties het beleid van Karimov niet scherp veroordelen, meent Denber.