Israël pakt problemen in bejaardenzorg aan met 'slavenwet'

De wet, die op 16 mei werd goedgekeurd door de Knesset, laat het Israëlische ministerie van Binnenlandse Zaken toe de verblijfsvergunning van verzorgingspersoneel uit het buitenland te verbinden aan een bepaalde werkgever of aan een contract in specifieke sectoren, bijvoorbeeld de bejaardenhulp of de gehandicaptenzorg. De regering kan ook een beperking instellen op het aantal keren dat dergelijke migranten van werk mogen veranderen of op de regio’s waar ze mogen werken. De tegenstanders hebben het daarom over een slavenwet.

Als een buitenlandse bejaardenhelper die voorwaarden overtreedt of zijn of haar werkgever verlaat – bijvoorbeeld omdat die te weinig betaalt of omdat het werk te zwaar is — wordt de verblijfsvergunning ingetrokken.

Aantasting basisrechten

“De wet speelt vooral vrouwelijk verzorgingspersoneel uit het buitenland parten”, zegt Sigal Rozen van Hotline voor Migranten, een organisatie in Tel Aviv die het opneemt voor mensen zonder papieren en vluchtelingen. “Vaak worden ze naar Israël gehaald door een bejaarde of een gehandicapte die hulp nodig heeft. Als die sterft, moeten ze een nieuwe werkgever vinden. De nieuwe wet perkt hun mogelijkheden daartoe sterk in.”

Mensenrechtenorganisaties en juristen vinden dat de nieuwe wet afbreuk doet aan de vrijheid en de waardigheid van migranten. Voor de goedkeuring van de wet in de Knesset stelde een groep van vooraanstaande Israëlische advocaten, rechtsdocenten en rechters in een open brief dat de wet “de basisrechten van migranten” dreigde aan te tasten door hen extra afhankelijk te maken van hun werkgevers en “hun mogelijkheden in te perken om te ontsnappen aan uitbuiting”.

Begin mei riepen ook 91 Joods-Amerikaanse juristen premier Benjamin Netanyahu en parlementsvoorzitter Reuven Rivlin op het omstreden wetsontwerp te herzien.

Maar zelfs grote betogingen in Jeruzalem en Tel Aviv brachten de Israëlische beleidsmakers niet op andere gedachten. De Israëlische regering zegt dat de wet ertoe zal leiden dat buitenlandse werknemers hun werkgevers minder vaak in de steek laten, en dat er ook minder mensen zonder een geldige verblijfsvergunning aan de slag zullen zijn in Israël. De bewindsploeg hoopt ook het tekort aan verzorgingspersoneel in bepaalde sectoren en op afgelegen plaatsen te verhelpen.

Hooggerechtshof genegeerd

Volgens Rozen gaat de nieuwe wet in tegen een oordeel van het Israëlische Hooggerechtshof uit 2006. Het rechtscollege legde de regering toen op een einde te maken aan een beleidspraktijk die ook een juridische band creëerde tussen migranten en hun Israëlische werkgevers. In het oordeel staat dat die aanpak “de waardigheid en de vrijheid van buitenlandse werknemers schendt” en een “moderne vorm van slavernij” inhoudt. De regering heeft het gewraakte beleid echter nooit gestaakt. Volgens Rozen is de nieuwe wet voor de regering een manier om het oordeel van het Hooggerechtshof voorgoed naast zich neer te leggen.

De Vereniging voor Burgerrechten in Israël schat dat er ongeveer 55.000 migranten werken in de verzorgingssector in Israël. Het gaat vooral om vrouwen uit Sri Lanka, India, Nepal en de Filipijnen.

De slavenwet zal vooral voor vrouwen slecht uitpakken, oordeelt Ramesh Sharma van de Vakbond van Verzorgingspersoneel in Israël. “Als je seksueel lastiggevallen wordt in het huis van je werkgever, kun je alleen vertrekken. Veel werknemers zijn te beschaamd om klacht in te dienen. De nieuwe wet betekent dat je meteen moet kiezen tussen het land verlaten of jezelf verder laten misbruiken.”

Sharma, die uit India komt, is al vier jaar in Israël en verzorgt nu een oudere man met Alzheimer in Jeruzalem. Buitenlandse bejaardenhelpers hebben volgens hem vooral af te rekenen met te lange werkdagen en slechte arbeids- en leefomstandigheden. Voor veel vrouwen komen daar ook ongewenste intimiteiten bij.