“Hulp moet met 50 miljard dollar per jaar naar omhoog” (UNCTAD)

Ontwikkelingshulp blijft cruciaal voor arme landen die zelf grondstoffen moeten invoeren, schrijft de UNCTAD in zijn Trade and Development Report 2008. De VN-economen merken op dat de donorlanden op de conferentie van Monterrey in 2002 hebben beloofd hun hulp op te schroeven, maar dat ze hun engagementen niet nakomen: “Er blijft een aanzienlijke kloof tussen de eigenlijke hulp en wat nodig is om de Millenniumdoelen te halen”.
De Millenniumdoelen die de Verenigde Naties in 2000 formuleerden zorgen ervoor dat een groter aandeel van de hulp naar sociale en menselijke ontwikkeling gaat: vooral onderwijs en gezondheidszorg. Die hulp is nodig, maar om de armoede terug te dringen moet er ook hulp komen voor de economie, waarschuwt de UNCTAD. “Hulp voor investeringen in economische infrastructuur en productieve sectoren is essentieel (…) om inkomens naar omhoog te halen en voor meer banen te zorgen.”
Het rapport stelt verder vast dat in 2008 de groei in de rijke landen slabakt, terwijl de economie in ontwikkelingslanden robuuster is en gemiddeld met zes procent aantrekt. Heel wat ontwikkelingslanden hebben tegenwoordig een overschot op de handelsbalans omdat ze meer uitvoeren dan invoeren. Dat komt omdat ze succesvol industriegoederen exporteren, zoals China, of als grondstoffenexporteur sinds 2003 profiteren van de gestegen prijzen op de wereldmarkten.
Zestig van 113 onderzochte ontwikkelingslanden zagen hun handelsbalans verbeteren in vergelijking met de periode 1992-1996. Door de export van grondstoffen of industriegoederen bouwen de ‘arme’ landen financiële reserves op die ze ook in het buitenland investeren. In de periode 2002-2006 waren 42 van de 113 ontwikkelingslanden netto kapitaalexporteurs.

Geldstroom van Zuid naar Noord

“De ‘kapitaalarme’ ontwikkelingslanden exporteren tegenwoordig meer kapitaal naar rijke landen dan ze ontvangen, een ‘puzzel’ die lijkt in te gaan tegen de klassiek economische theorie, maar die op de keper beschouwd tot een nieuwe benadering kan leiden om ontwikkeling te financieren”, schrijven de VN-economen.
De klassieke economische leer, zoals ook Lenin in het vierde hoofdstuk van zijn boek “Imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme” benadrukt, zegt dat het kapitaal in een vrije markt van rijke landen naar arme landen zal vloeien, omdat daar hogere rendementen mogelijk zijn: “In deze onontwikkelde landen is de winst gewoonlijk hoog, want er is weinig kapitaal, terwijl de prijs van de grond betrekkelijk laag, het arbeidsloon gering en de grondstoffen goedkoop zijn.”
Het rapport stelt dat niet zozeer de toevloed van buitenlandse investeringen noch de accumulatie van spaargeld bij de eigen bevolking bijdragen tot economische ontwikkeling. Het verwijst daarvoor naar Latijns-Amerika, dat in de jaren negentig enorme sommen buitenlands geld aantrok en toch economisch niet van de grond kwam.
Belangrijker financieringsmiddelen zijn volgens UNCTAD de winsten die bedrijven maken en opnieuw investeren en de beschikbaarheid van kredieten bij lokale banken. Enkele van de landen die het nu economisch goed doen hebben na de financiële crisis in Azië in 1997-1998 hun munt gedevalueerd en zo hun exportsector een concurrentievoordeel gegeven.
Uit die analyse, het belang van lokale bedrijfswinsten en bankkredieten als financieringsbron, trekt het rapport enkele beleidsconclusies. Politici moeten zich hoeden voor de overwaardering van hun munt: “Een te hoge wisselkoers is in ontwikkelingslanden de meest frequente en ‘betrouwbare’ indicator gebleken van financiële crisissen.”
Ook een restrictief monetair beleid dat lokale investeringen en bankkredieten ontmoedigt met hoge interesten is uit den boze. “Als de interesten te hoog zijn, hebben ze een negatieve impact op de belangrijkste financieringsbronnen voor investeringen: bedrijfswinsten en bankkredieten.”