Het oude geloof verdort in het nieuwe Irak

Door de Portugezen die in de zeventiende eeuw in Basra aankwamen, werden ze de “christenen van Johannes de Doper” genoemd. De Mandeeërs zijn volgelingen van Johannes de Doper. De doop, hun belangrijkste ritueel, wordt al bijna twee eeuwen bediend aan de oevers van de Eufraat en de Tigris.

“Het is waar dat we het onder Saddam Hoessein moeilijk hadden, maar destijds vertrokken onze mensen vooral om economische redenen”, zegt Majid. “Na 2003 moesten we vluchten voor bedreigingen van radicale moslims. Veel Mandeeërs zijn gevlucht naar Koerdistan, Syrië en Europa.”

Amerikaanse inval

Achter Majid hangen een klein wit doek en een olijftak aan een houten kruis, de drabsa. Het Mandese symbool dat het dichtst bij een vlag komt. In het Mandese gemeenschapscentrum in Basra, de zuidelijke oliestad van Irak, hangen portretten van bebaarde mannen in gewaden, die een doopplechtigheid houden in de rivier.

Volgens een rapport van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch uit februari 2011, is 90 procent van de Mandeeërs gedood of gevlucht uit Irak sinds de Amerikaanse inval in het land in 2003.

Het hoofd van de Mandeeërs,  sjeik Sattar Jabbar al-Hulu, woont nu in Australië. Mazin Rahim Naif woont nog in zijn geboorteplaats Basra. Hij is achterin de twintig en de plaatselijke spirituele leider.

“Tot  1991 hielden we onze doopplechtigheden in de rivier. Door vervuiling en om veiligheidsredenen kan dat niet meer. We dopen nu in doopbassins in onze tempels”, zegt Rahim. Hij voegt eraan toe dat de gemeenteraad hem herhaaldelijk de toegang heeft ontzegd tot de rivier, wat als pijnlijk wordt ervaren vanwege de grote betekenis die de doop heeft.

Discriminatie

De jonge priester laat de “Schat van God” zien, het heilige boek van de gemeenschap dat geschreven is in Mandees-Aramees. “We hebben het in het Arabisch vertaald omdat er onder moslims geruchten gingen dat het boek zou aanzetten tot afvalligheid”, zegt Rahim. “We wilden zo laten zien dat wij ook in één God geloven, dat we bidden en aan liefdadigheid doen.”

Ondanks de vertaling worden de Mandeeërs echter nog steeds gediscrimineerd. “Mijn zoon zou met zijn studie goed terechtkunnen als ingenieur in de plaatselijke petrochemische industrie, maar hij is al werkloos sinds hij drie jaar geleden is afgestudeerd”, zegt Tahseen, een plaatselijke Mandeeër. “De beste banen gaan naar gezinnen die iemand verloren zijn in de oorlog tegen Iran of tijdens de onderdrukking door Saddam. De privileges zijn voor de mensen die “martelaren” hebben. Onze offers tellen niet, naar hun standaarden.” 

Criminaliteit

De rit van Basra naar Bagdad voert stroomopwaarts met de Eufraat en de Tigris en duurt ongeveer vijf uur.  Onderweg komen we veel trucks met olie tegen en auto’s met doodskisten op het dak. De auto’s zijn op weg naar de heilige stad Najaf, waar veel sjiitische moslims begraven willen worden.

In de hoofdstad zien we opeens veel meer checkpoints als we het belangrijkste Mandese centrum in de buurt Qadisiyah aan de westoever van de Tigris naderen. Het centrum, dat omgeven is door betonnen muren, wordt in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken beveiligd door militairen. Binnen ontmoeten we Toma Zekhi, het plaatselijke hoofd van de Mandeeërs.

“Het gaat niet alleen om religieuze vervolging”, zegt hij. Vanouds zijn de Mandeeërs goud- en zilversmeden. En dat is in de afgelopen jaren, met de toegenomen criminaliteit, een gevaarlijk beroep geworden. Zekhi koos ervoor om niet te vluchten, maar veel van zijn geloofsgenoten vertrokken nadat ze dreigbrieven hadden gekregen. In de brieven, die ook verstuurd werden naar andere christenen, werden ze voor de keuze gesteld zich te bekeren tot de islam of vermoord te worden.

Grondwet

Hoewel de aanslagen in de afgelopen drie jaar zijn afgenomen, is de weg naar harmonie en coëxistentie tussen de verschillende bevolkingsgroepen  in Irak nog vol obstakels.
 
“Religie en etniciteit gaan hand in hand in Irak. Helaas zien we dat ook terug in de Grondwet”, zegt Saad Salloum, hoogleraar en redacteur van Masarat, het enige tijdschrift over minderheden in Irak, vanuit zijn kantoor in Bagdad.

“De Mandeeërs worden vaak gerekend tot de ‘christenen en andere etnische groepen’ en ontberen daardoor bepaalde privileges zoals quota voor vertegenwoordiging in het parlement en plaatselijke raden.”

Niet ver van het Mandese centrum, in het district Karrada in Bagdad, heeft Hassam Sapty Zaroon een winkel. Hij is bezig met het graveren van een zilveren medaillon. Op het medaillon komen de beeltenis van een bij, een leeuw en een schorpioen. In de Mandese traditie wordt geloofd dat zo’n medaillon beschermt tegen het kwaad.

Winston Churchill

Zaroon neemt even pauze en haalt een oud, vergeeld document tevoorschijn. Het is een dankbrief aan zijn grootvader, die ondertekend is door Winston Churchill. Zaroons grootvader graveerde een zilveren sigarendoos met de beeltenis van Churchill, een geschenk voor de Britse premier.

“Graveren is een familietraditie die al vierhonderd jaar oud is. We zijn allemaal goud- en zilversmeden”, zegt Zaroon, die nog precies hetzelfde gereedschap gebruikt als zijn grootvader. Een paar jaar geleden bekeerde Zaroon zich echter tot de islam. De Mandese motieven die hij nu nog in het zilver graveert, behoren binnenkort wellicht tot de laatste overblijfselen van een oude cultuur die voorgoed verloren dreigt te gaan.

Een hogeresolutiefoto is beschikbaar op: http://ipsnews.net/pictures/Mandaean_spiritial_leader,_Mazin_Naif_Rahim_stands_by_an_improvised_baptism_pool_in_Basra,_southern_Iraq.jpg