Het feest was prachtig. En nu?

Al blijft natuurlijk wel de vraag: wat gebeurt er de komende maanden? Wanneer we het vuur, dat op 21 september weer fors werd aangewakkerd, opnieuw laten smeulen, zoals we dat de maanden na het Belgisch EU-voorzitterschap en het aansluitende NGO-forum eind vorig jaar hebben gedaan, komen we wellicht niet veel verder dan het op tijd en stond organiseren van leuke andersglobalistenfeestjes. Op een ‘beweging’ zullen we dan nog heel lang moeten wachten. En komen we toch tot een beweging, dan blijft nog de vraag: ‘welke beweging’? En wie herkent zich daar in? Maar ook wat dat betreft, heeft 21 september een heel klein tipje van de sluier gelicht.

De geur van gezelligheid en koffie
Het was aanschuiven in een behoorlijk lange rij. Geen probleem, er stonden genoeg bekenden in die rij, mogelijkheden te over voor een gezellig praatje. De sfeer geurde naar gezelligheid (en koffie), het was een groot familiefeest. En met tweeduizend aanwezigen kon niemand zeggen dat het geen succes was: het zag er bij wijze van spreken bont van het volk. Een overvol programma, en bijgevolg is het moeilijk te kiezen. Dus pikken we overal een flard mee van de vaak geanimeerde discussies. Het Palestijnse probleem lokt een bomvolle zaal, net als de werkgroep sociaal-economische rechten. Zelfs bij de werkgroep Europese Conventie is er plaats te kort. Een verdieping hoger lukt het minder. Hoeft ook niet te verbazen, de thema’s zijn daar nu eenmaal minder sterk en minder aantrekkelijk. En bovendien: een workshop over geweld tegen vrouwen gaat vooral over echtscheidingen in België. Zal allemaal wel waar zijn, maar hoort dit op een sociaal forum thuis? Hetzelfde kunnen we zeggen van de werkgroep kinderrechten. Want ook die workshop, waarvoor nauwelijks belangstelling was, kreeg een strikt lokale invulling: een verdwaald wit comité uit Tubize kwam er steun zoeken voor de hongerstaking van politieagent Willy Holvoet in het dossier-Dutroux. De praatgrage coördinator vertelde ons dat dit atelier lang in vraag werd gesteld. Wanneer hij hun (zijn?) strijd op één lijn zet met die van de vzw Morkhoven van Marcel Vervloessem, begrijpen we hem. Maar wanneer hij zijn actie vergelijkt met de vakbondsacties in Clabeq, begrijpen we hem al veel minder…

Altermundialisten
Op datzelfde moment zitten de vakbonden in een aanpalend, tot de nok gevuld zaaltje, waar de identiteit en de strategieën van de altermundialisten worden besproken. En daar voelen de vakbonden zich duidelijk goed thuis, de groene en rode helmen, petten en sjaaltjes bepalen het beeld. En daar horen we FGTB-er Paul Gruselin tijdens de behoorlijk geanimeerde discussie verkondigen dat Porto Alegre niets nieuw is. ‘Porto Alegre bestaat al decennialang. Dat zijn de vakbonden.’ Al zegt hij er wel meteen bij dat er een brede beweging nodig is als tegenmacht tegen het kapitalisme. En dat we daarvoor de verschillende bewegingen nodig hebben, en er bijgevolg goed aan doen om ons niet tegen elkaar te laten opzetten.

Waar zit de milieubeweging?
Die vertwijfeling van de vakbonden is perfect te verklaren. Zulke grote, invloedrijke clubs stappen niet zomaar in een avontuur … Over die vertwijfeling blijken ze nu toch wel heen: op het Sociaal Forum waren rood en groen alomtegenwoordig. Dat beetje vertwijfeling vinden we overigens ook bij de milieubeweging. Al benadrukt ook Danny Jacobs, algemeen cošrdinator van de Vlaamse milieukoepel Bond Beter Leefmilieu vzw, dat de milieubeweging een zeer positieve evaluatie heeft gemaakt van dit eerste forum en dat ze er een volgende keer graag mee haar schouders wil onderzetten. Hij geeft wel toe dat de bereidheid om zwaar te investeren in deze ‘nuleditie’ relatief klein was. Dat had alles te maken met het NGO-forum van december vorig jaar. Dat forum kreeg van de milieubeweging op inhoudelijk vlak een positieve evaluatie, maar het bereik – zowel naar het publiek als naar de doelgroep beleid, stond absoluut niet in verhouding tot de zware investering in tijd en geld. Daarom beslisten de vier milieufederaties de krachten te bundelen en alleen Bral, de Brusselse milieufederatie, aan de voorbereidende vergaderingen te laten deelnemen. Van een verregaand engagement om activiteiten te organiseren of te ondersteunen, was dan ook geen sprake. Wat meteen het absolute gebrek aan ‘groene’ thema’s op dit forum verklaart. Danny Jacobs bekijkt dit engagement overigens los van de andersglobalistenbeweging. “Wij denken in termen van strategische allianties over de sectorgrenzen heen. Dat hoeft voor ons niet noodzakelijk ingebed in een andersglobaliseringsvisie.”

Splijtzwam?
Ludo De Brabander van Vrede vzw is het daar niet mee eens. Eigenlijk spreken we hier toch over duurzame ontwikkeling. Vroeger zaten de vakbonden en de nieuwe sociale bewegingen elk in hun eigen hokje. Nu worden ze uit die hokjes gelicht. Water is bijgevolg niet langer alleen een milieuprobleem. Nu worden ook de sociale en politieke aspecten bekeken. Op de vraag of tegengestelde belangen en visies in de toekomst geen splijtzwam voor de nieuwe beweging worden, antwoordt De Brabander erg behoedzaam. Hij benadrukt wel dat er rond die beweging absoluut geen nieuw ideologisch cocon mag worden gebouwd. “Wat we gemeenschappelijk hebben, is ons verzet tegen een soort maatschappij, tegen een wereldsysteem waarin economie en winst centraal staan. Dat verzet vormt de eenheid in de beweging. Voor de rest is het een heel heterogene beweging, waarbinnen niet iedereen noodzakelijk op één lijn zit.”

Nog breder kijken
Rudy De Meyer, hoofd van de studiedienst van 11.11.11, noemt het forum met meer dan 2.000 aanwezigen een groot succes. Zeker met zo’n zwaar en uitsluitend inhoudelijk programma. Veel meer Franstaligen dan Nederlandstaligen, dat wel. En we hebben dat succes inderdaad ook aan de vakbonden te danken. Maar niet alleen aan hen – ook de NGO’s waren stevig vertegenwoordigd. Volgens De Meyer waren er wel veel te weinig jongeren, en moeten we ook dringend werk maken van een verbreding, bijvoorbeeld naar de sans-papiers. Ook de mobilisering in de Noord-Zuidbeweging moet en kan beter. Het feit dat het nu gelukt is, is natuurlijk een belangrijke stimulans. “We komen nu veel vlotter en sneller tot actieve en sterke coalities, zoals die tegen de oorlog in Irak. Je mag niet vergeten dat we niet eens een jaar geleden in Gent nog apart aan het betogen waren!” Ook lokaal – zo dicht mogelijk bij de mensen – moet er wat gebeuren. Geen lokale structuren, geen klakkeloze kopies van de grote fora. Maar wel de discussie voeren, bijvoorbeeld over de privatisering van diensten zoals voorzien in het GATS-akkoord (nvdr: General Agreement on Trade in Services). Samenwerking vanop de eigen stoel ziet 11.11.11 niet zitten. Er moet toch meer zijn, er moet echte samenwerking komen – één beweging weegt politiek ook veel zwaarder.

Politiek niet geïnteresseerd
Politiek België was dan weer nauwelijks aanwezig. We liepen er wel onder andere vice-premier Elio Di Rupo (PS), SPa-er Dirk Van der Maelen en obligate Ecolo’s en Agalev-ers als Leen Laenens en Joos Wouters tegen het lijf. Premier Guy Verhofstadt (VLD) was er niet. Hij organiseert zijn globaliseringsfeestjes met buitenlandse sprekers liever zelf en durft de echte confrontatie blijkbaar niet aan. Zijn broer Dirk, auteur van het boek ‘Het menselijk liberalisme. Een antwoord op het antiglobalisme’, was er wel. Die was duidelijk niet bang voor het debat. Voor de middag raakte hij verwikkeld in een verbeten discussie met de vakbonden, na de middag ging hij in de clinch met de deelnemers aan de sessie ‘cultuur’. Dirk Verhofstadt verweet de zaal veel te veel cultuurpessimisme. “Worden we opgeslokt door de VS? Dat is niet waar! Er werden nooit meer boeken gelezen en films bekeken (ook alternatieve) als vandaag. Ik ben ook op het vlak van cultuur een groot voorstander van de vrije markt. Geld geven aan artiesten is keuzes maken: die wel en die niet. Laat dat aan de markt over!” “Neen”, riep iemand vanuit de zaal, “wat hier wordt gezegd, krijgt gewoonweg geen toegang tot uw vrijemarktsysteem!”

Wat nu?
Het feest eindigde wat in mineur. Met een oproep om nu ook op regionaal en lokaal vlak de handen in elkaar te slaan. Of dat zal gebeuren, blijft een open vraag. En dus blijft ook de vraag: zullen we op 10 mei 2003, wanneer het ‘échte’ Belgisch Sociaal Forum wordt georganiseerd, verder staan dan we op 21 september 2002 stonden?