Hervorming Veiligheidsraad doodgeboren kind

Het voorstel van VN-baas Kofi Annan om de Veiligheidsraad ingrijpend te hervormen is zo goed als dood nu 40 landen zich daartegen verzetten. Het monsterverbond vergaderde maandag voor het eerst in New York onder de noemer ‘Uniting for Consensus’. De coalitie wordt getrokken door Italië, Zuid-Korea, Argentinië, Mexico en Pakistan.

We vinden het geen goed idee dat er nieuwe permanente leden worden toegelaten (tot de Veiligheidsraad) als dat niet gebeurt met de wijdst mogelijke consensus. En die bestaat op dit moment niet, liet de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Gianfranco Fini maandag optekenen. Eigenlijk zeggen ze: ‘tenzij iedereen akkoord is, komt er niks van in huis’, vertaalt Jim Paul, de directeur van het Global Policy Forum, een organisatie die al tien jaar het debat over de Veiligheidsraad opvolgt.

Het codewoord ‘consensus’ komt neer op een neen aan het adres van de landen die op een permanente zetel hoopten: Japan, Duitsland, India en Brazilië.

Italië maakt voorbehoud bij de kandidatuur van Berlijn. Het land vindt van zichzelf dat het even veel, zo niet meer, aanspraak kan maken op een permanente zetel. Argentinië en Mexico vinden dat ze Latijns-Amerika beter kunnen vertegenwoordigen dan Brazilië. Dat land heeft hen op economisch vlak pas de laatste jaren voorbijgestoken.

Pakistan verzet zich niet openlijk tegen de ambities van buurland India en is officieel alleen tegen permanente zetels. Maar Islamabad is als de dood om zijn aartsvijand in een permanente zetel te zien.

Bij Zuid-Korea speelt het Japanse oorlogsverleden mee. Een land dat geen boete doet voor de fouten uit het verleden en dat niet het vertrouwen van zijn buren geniet, kan geen leidersrol opnemen op het internationale toneel, liet Kim Sam-hoon zich vorige maand ontvallen.

Geen haast

Het is een machtige lobby, zegt Paul van het Global Policy Forum. Maar de vastberaden tegenstand van de vijf bestaande permanente leden (de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, China en Rusland - ook wel de P5) is zeker even belangrijk.

Het verzet van China springt daarbij het meest in het oog. De recente anti-Japanse betogingen en de inzamelacties tegen een permanente zetel in Japan zijn VN-watchers een duidelijk signaal. Officieel houdt China de commotie over de Japanse oorlogsmisdaden in eigen land en het debat over de VN strikt gescheiden. Maar de Chinese overheid laat het volksprotest gedijen. Dat is ongewoon en dus een signaal, zegt Paul.

China en de andere permanente leden hebben geen haast. Tegen september, zo heeft Kofi Annan gezegd, moeten de lidstaten moeten het eens zijn over de hervormingen. Annans uitbraakpoging werd vorige week gecounterd door de VS en China: zij willen niet weten van kunstmatige deadlines.

Plan C

Officieel wordt er nog steeds gepraat over de beide hervormingsscenario’s die de VN voorstelden. Model A voorziet in een uitbreiding met zes nieuwe permanente zetels (evenwel zonder vetorecht) en drie niet-permanente zetels (om de twee jaar nieuw te bezetten). Model B voorziet geen nieuwe permanente zetels maar creëert een tussencategorie met negen tijdelijke zetels (hernieuwbaar volgens verschillende termijnen). Beide scenario’s zijn een stuk ingewikkelder dan de huidige Veiligheidsraad, die naast vijf permanente zetels tien niet-permanente zetels telt die om de twee jaar roteren.

Japan, Duitsland, Brazilië en India hadden gehoopt om nog oor het eind van dit jaar een permanente zetel te veroveren. Het Global Policy Forum acht zelfs Model B niet meer haalbaar en ontwaart enkel steun voor een kleine uitbreiding van de niet-permanente leden - met drie landen, zoals in 1965 gebeurd is.

Paul gokt op een Model C, dat erg verschilt van Model B. Een beperkte uitbreiding van de niet-permanente leden is het enige dat niet omstreden is en de dominantie van de P5 niet in het gedrang brengt. (MM/PD)