Herstelplan oogst storm van kritiek

Het ontwikkelingsplan, waarvan deze maand een ontwerp verscheen, heeft een neoliberale achtergrond. Zo pleit het voor meer vrijhandelszones en benadrukt het toerisme en landbouwexport. Ook zinspeelt het op de uiteindelijke privatisering van de staatsondernemingen in het land. Tegelijkertijd belooft het plan verbeteringen op sociaal en economisch gebied. Zo moeten honderden kilometers weg onmiddellijk aangelegd of opgeknapt worden, moet het gebruik van alternatieve energiebronnen worden gepromoot en het onderwijssysteem radicaal worden verbeterd.

In de afgelopen zes weken is het plan ontwikkeld door zo’n driehonderd adviseurs, de meesten van buitenlandse afkomst. Tweederde van hen is afkomstig van instellingen zoals het United States Agency for International Development (USAID) en de Wereldbank. De rest bestaat voor het grootste deel uit regeringsmedewerkers. Het plan – dat het eerste overleg vertegenwoordigt tussen donoren en leningverstrekkers onderling en met de regering – wordt volgende maand in Washington gebruikt als leidraad voor een donorconferentie. Verwacht wordt dat donoren en leningverstrekkers zoals de Europese Unie en de Wereldbank daar behoorlijk veel geld zullen beloven voor de heropbouw van Haïti.

Bijna geen van de grote en ervaren ngo’s uit het land, de lokale en nationale boerenverenigingen, bonden, vrouwengroepen, de honderden producentenorganisaties of andere verenigingen waren uitgenodigd voor deelname in het CCI. Ook het plan zelf is niet toegankelijk. Het CCI is nu op internet te vinden, maar slechts een klein aantal Haïtianen heeft toegang tot een computer. De kranten schrijven Frans of Engels, terwijl slechts vijf tot tien procent van de bevolking deze talen spreekt of leest. Zelfs de Raad van Vooraanstaande Personen was niet op de hoogte van of betrokken bij de plannen. “Wij zijn niet gevraagd. We hoorden er pas van in de pers toen de plannen al klaar waren”, zegt Anne-Marie Issa, één van de vooraanstaande personen.

De critici noemen het plan het zoveelste voorbeeld van uitsluiting en de oplegging van regels door ‘deskundigen’ uit het buitenland. Afgelopen maart werden minister-president Gerard Latortue en zijn ministers met de hand aangewezen door een acht personen tellende ‘Raad van Vooraanstaande Personen’. Deze werd ondersteund door de wereldmachten en door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Voormalig president Jean-Bertrand Aristide trad af op 29 februari, na meer dan een jaar van protesten en nadat gewapende groepen de helft van de politiebureaus in het land overnamen. De ex-president houdt vol dat hij werd afgezet door een staatsgreep. Haïti’s medeleden van de Caribische Gemeenschap weigeren de nieuwe regering te erkennen. Zij willen een onderzoek naar het aftreden van Aristide.

Het CCI wordt uitgevoerd in een land waar een VN-vredesmissie van ruim 8.000 militairen en politiemensen komt. De missie, geleid door Brazilië, moet zorgen voor veiligheid en stabiliteit, zodat verkiezingen en ontwikkelingsprojecten kunnen worden uitgevoerd.

Op 11 juni kwamen zo’n zestig vertegenwoordigers van meer dan zesendertig organisaties en ngo’s samen om de CCI-plannen te vernemen en om een tegenaanval te beraden. De zaal zat vol woede, vertelt Joseph Georges, directeur van de Society for the Animation of Social Communication en een van de ondertekenaars van een drie pagina’s lange kritiek. ‘‘We dachten dat we hadden afgerekend met uitsluiting’’, zei hij, verwijzend naar de voorgaande regeringen waaronder die van Aristide. ‘‘Dit document werd samengesteld door ‘experts’ van overzee. Maar je kunt de ontwikkeling van een land niet plannen zonder de boeren erbij te betrekken’’, aldus Georges.

De regering verwerpt de kritiek. Het plan stelt het toepassen van privé-management bij bepaalde publieke ondernemingen voor, maar geen privatisering, benadrukt minister Henri Bazin van Economie en Financiën. Roland Pierre, de minister van Planning die meehielp het ICF op te zetten noemt het plan ‘een initiatief onder leiding van Haïti’ en wijst erop dat het gemaakt is door mensen die wel tien of twintig jaar voor de regering gewerkt hebben. Volgens Pierre is er genoeg tijd geweest voor de critici om hun bezwaren bekend te maken. De minister voegt hieraan toe dat hij op bijeenkomsten zelden kritiek heeft gehoord op de plannen.

Volgens Georges zijn de inspraakbijeenkomsten echter eind mei of juni gehouden, toen de plannen al grotendeels op papier stonden. De vergaderingen op het platteland werden zeer nauwelijks bijgewoond. Zijn eigen en andere ngo’s werken momenteel aan een tegenvoorstel.

De economische lijn van het CCI verschilt weinig van het beleid dat de regeringen van Aristide en Preval hebben gevolgd. Preval volgde Aristide op in 1995. Deze nam de macht weer over in 2000. Beide regeringen voerden een neo-liberaal beleid. In het midden van de jaren negentig begonnen Aristide en Preval met de privatisering van staatsbedrijven door de meel- en cementfabrieken te verkopen. Aristide verlaagde de belasting op landbouwgoederen tot nul of bijna nul. Tijdens zijn tweede termijn beloofde Aristide in het hele land veertien vrije handelszones te zullen openen.