Haïti drijft verder af naar chaos

Sinds 30 september vielen in Port-au-Prince 55 doden, waaronder negen politieofficieren. Vooral de wijk Bel-Aire werd onveilig gemaakt door gewapende bendes. De explosie van geweld ontstond na 30 september, de dertiende verjaardag van de (eerste) militaire staatsgreep tegen oud-president Jean-Bertrand Aristide. De politie raakte slaags met enkele honderden betogers die de terugkeer van Aristide eisten. Bij de gevechten vielen aan beide kanten doden. Na afloop van de rellen werden de onthoofde lichamen van drie politieagenten gevonden. Sympathisanten van Aristide verklaarden dat ‘Operatie Bagdad (genoemd naar de onthoofdingen van buitenlanders door opstandelingen in Irak) niet zal ophouden voordat de verdreven president terugkeert.

Aristide verliet het land op 29 februari, nadat voormalige militairen en oud-politieagenten de hoofdstad steeds dichter naderden. De president beweert dat hij door Amerika onder druk is gezet om zijn ontslag in te dienen. Haïti heeft al 33 staatsgrepen en gewelddadige machtswisselingen achter de rug.

Acht maanden na het vertrek van Aristide, is het land er nog steeds beroerd aan toe. Scholen, bedrijven en banken in en rond de wijk Bel-Aire houden hun deuren al wekenlang gesloten. Politiemannen met zwarte hoeden en helmen marcheren door met stenen bezaaide straten, die eruit zien als straten van een land dat in een burgeroorlog is.

Het is letterlijk krankzinnig wat hier gebeurt, verklaarde mensenrechtenactivist Jean-Claude Bajeux eerder deze maand. Als er niets verandert, dan wordt Haïti compleet kapotgemaakt. We missen niet alleen de boot naar democratie, maar we zetten ons voortbestaan op het spel. Bajeux doelde niet op de overstromingen die de orkaan Jeanne in september veroorzaakte en die 3.000 Haïtianen het leven kostte. Hij doelde op het politieke geweld dat het land al teistert sinds Haïtiaanse slaven in 1804, na een strijd van dertien jaar tegen de troepen van Napoleon Bonaparte, de onafhankelijkheid uitriepe. Klassenverschillen, afkomst en clanverbanden maakten de de Haïtianen tot een verdeeld volk.

Interim-premier Gérard Latortue verwees naar die geschiedenis tijdens een herdenkingsceremonie op 17 oktober, toen de revolutionaire held Jean-Jacques Dessalines werd herdacht. Dessalines kroonde zichzelf in 1805 tot eerste keizer van Haïti, maar werd twee jaar later door zijn eigen soldaten doodgeslagen en doorzeefd met kogels. Hij was de eerste van de vele Haïtiaanse leiders aan wiens gezag een abrupt einde kwam.

Het leger van Haïti werd in 1995, na een couppoging, ontbonden door Aristide. Maar een groep van naar schatting tussen de duizend en tweeduizend ex-soldaten, die worden aangevoerd door oud-commandant Remissainthe Ravix, eist dat het leger in ere wordt hersteld. Ze dragen wapens en arresteren mensen, hoewel ze daartoe volgens de wet geen recht hebben. Eerder deze maand stuurde Ravix vijftig ex-soldaten naar de hoofdstad om een basis op te zetten, om zo druk uit te oefenen op de regering. We wachten tot de regering ons vraagt de orde te herstellen, maar het lijkt erop dat de regering ons niet wil, klaagde Ravix vorige week. Wij zijn degenen die ervoor gezorgd hebben dat Aristide vertrokken is, en dit is de dank die we daarvoor krijgen.

De Haïtiaanse politie en VN-vredestroepen proberen de orde te herstellen in het land, maar ze blijven uit de buurt van de ex-soldaten. Uit angst voor het toenemende geweld, gaven Canada en de VS hun burgers een negatief reisadvies voor Haïti. Washington heeft al het ‘niet-noodzakelijke’ ambassadepersoneel teruggeroepen.

Latortue geeft Aristide de schuld van het geweld. Hij is een symbool van geweld. Hij bewapende twaalf- en dertienjarigen. Tijdens de laatste twee jaar van Aristides bewind, werden demonstranten van de oppositie, journalisten en zelfs overheidsfunctionarissen regelmatig aangevallen door groepen (gewapende) jongeren. Aristide beschuldigd op zijn beurt Latortue van leugens en moord en doodslag.

De interim-regering heeft te maken met een lange lijst van problemen. Wanhopige jeugdbendes, een slecht getrainde politiemacht, een corrupt en inadequaat rechtssysteem, gefrustreerde ex-militairen en een VN-vredesmacht met een beperkt mandaat, zijn nog maar het begin van de lijst.

De Verenigde Naties liggen van diverse kanten onder vuur, omdat ze er niet in slagen het geweld in Haïti te stoppen. Volgens VN-woordvoerder Damien Onses-Cardona is de situatie echter niet zo slecht als de lokale en internationale media beweren. Er wordt door sommige mensen bewust chaos gecreëerd, aldus Onses-Cardona. Geweld is niet iets nieuws in Haïti. Het land heeft een lange geschiedenis wat dat betreft. (JS)