"Gematigde moslims in Indonesië zijn te stil"

Ze zouden het concert verstoren, hadden de mannen van het Islamitische Verdedigingsfront (IVF) aangekondigd. Het was namelijk een “pornografische” show van de “boodschapper van de duivel”, die tegen de lokale cultuur inging. De politie laste daarop het concert om veiligheidsredenen af. Maar niet alleen het Front, ook de raad van Ulema’s en andere geestelijke leiders protesteerden tegen de schaarse dracht van Lady Gaga.

Weerbaar

Terwijl de grote media boos reageerden op het afzeggen van het concert in een vrij land, wijst een aantal gematigde moslims op een meer fundamentele tekortkoming: de regering doet te weinig om Indonesiërs cultureel besef bij te brengen. Dat maakt ze te weinig weerbaar tegen zowel de entertainmentindustrie als extremisme.

De Indonesische cultuur is sterk beïnvloed door de islam, zegt Fuad Mahbud Siradj, hoofd van het Centrum voor Islamitische en Staatsstudies aan de Paramadina-universiteit in Jakarta. “Maar het onderwijssysteem van vandaag heeft gemaakt dat jongeren hun eigen cultuur en waarden vergeten. Ze vinden alleen de technische vaardigheden belangrijk die ze op school leren. Ze hebben daardoor een heel arm cultureel bewustzijn.”

Een ticket voor Lady Gaga kostte een gemiddeld maandsalaris. Als tieners dat zomaar uitgeven, is dat zorgwekkend, vindt Wenny Pahlemy van het Habibi Centrum in Jakarta. “De regering moet een actieve  rol hebben in het reguleren van boodschappen die onbehoorlijke waarden bevatten. Maar de regering heeft zich overgegeven aan de entertainmentindustrie, waar het geld alles bepaalt.”

Met goede standaarden zou de regering dit soort problemen kunnen voorkomen, denkt Wahyutama, docent communicatie aan de Paramadina-universiteit. “Dan zouden ze makkelijk richtlijnen hebben kunnen stellen aan de organisatoren. Als ze daarmee instemt, moet het concert doorgaan.” Overigens meldden media dat de organisatoren hebben gepraat over aanpassingen van de show, maar dat het management van Lady Gaga geen concessies wilde doen aan religieuze conservatieven.

Als een bepaalde cultuur wordt gezien als bedreiging, dan moet de regering vooral stimuleren wat wel goed is, vindt Iwan Awaluddin Yusuf, docent communicatie en media-onderzoekers aan de Islamitische Universiteit van Indonesië. “De regering zou een strategisch plan moeten uitvoeren om Indonesische muziek te ontwikkelen, rijk aan lokale kunst en lokale waarden, zodat jongeren dat leuk gaan vinden.”

Extremisme

Maar jongeren zijn net zo goed te weinig weerbaar tegen extremisme, vinden anderen. Groepen zoals het IVF zijn de laatste maanden steeds actiever geworden in hun aanvallen op café’s, bordelen of op moslimschrijvers die te liberaal zijn. Zo verstoorde het Front eerder deze maand een bijeenkomst met de Canadese moslimauteur Irshad Manji, die sprak over seksuele vrijheid.

Manji is verbaasd over de opkomst van dit soort groepen in het pluralistische Indonesië, vertelde ze in de Jakarta Globe, en volgens haar moeten moslims die klagen over het imperialisme uit Amerika nu waken voor een imperialisme dat uit Saoedi-Arabië komt.

“De meeste Indonesiërs praktiseren een gematigde vorm van de islam”, zegt Pahlemy, “maar helaas blijven de meeste van hen stil.”

Volgens Siradj heeft de nadruk op wetenschap in het onderwijs ertoe geleid dat kennis over de islam alleen van traditionele kostscholen komt. “Die scheiding geeft het extremisme de kans om te groeien”, zegt hij, “want studenten op algemene scholen hebben heel weinig kennis over de islam”.

Wahyutama is het daarmee eens. Veel moslims geloven dat de regering hen in de steek heeft gelaten. “Daarom kijken ze naar instantoplossingen, omdat ze teleurgesteld zijn.”