Geen sushi meer voor zwangere vrouwen

Nergens ter wereld wordt meer vis geconsumeerd dan in Japan - een Japanner eet gemiddeld 70 kilogram vis per jaar. Het was dan ook een schok voor de Japanse consument toen het ministerie van Volksgezondheid op 3 juni aankondigde dat zwangere vrouwen niet meer dan twee keer per week mogen eten van bepaalde vissoorten. Aanstaande moeders die volop zeebaars, zwaardvis, tonijn, haai en bepaalde walvissoorten verorberen, riskeren hun baby schade te berokkenen door te hoge concentraties kwik.

De mensen zijn erg ongerust, bevestigt Kazuhiko Tsurumi, die de waarschuwingscampagne coördineert. We worden overspoeld door telefoontjes. We vertellen hen dat er geen reden is tot paniek. De gezondheidswaarschuwing geldt enkele voor zwangere vrouwen.

Ook de vissers maken zich zorgen. De Internationale Walviscommissie torpedeerde deze maand al hun hoop om de commerciële walvisvangst (verboden sinds 1986) opnieuw op te starten en nu dreigt de visprijs de dieperik in te gaan. De prijs van zeebaars en zwaardvis zakte al met 40 procent sinds het ministerie zijn gezondheidswaarschuwing bekend maakte.

De Japanse gezinnen van hun kant lijken tegenwoordig meer bekommerd om partikels per miljoen (ppm) dan om yen per kilo. De modale Japanner weet nu dat vis die meer dan 0,44 kwik ppm heeft, schade kan toebrengen aan foetussen. De officiële norm werd door verschillende vissoorten overschreden. Japan is erg op zijn hoede voor kwikvergiftiging sinds grootschalige industriële kwiklozingen in 1955 op het Japanse eiland Minamata voor 1400 doden zorgden.In de jaren nadien kwamen honderden borelingen misvormd ter wereld. Kwik heeft een sterke uitwerking op het zenuwstelsel, vooral bij borelingen en kinderen.

Om massahysterie te voorkomen, heeft het ministerie een website opgericht die overzichten en kaarten bevat met uitleg over de graad van vervuiling in de verschillende vissoorten.

De kwikvervuiling is afkomstig van illegale lozingen door bedrijven. De vissen waarvoor nu gewaarschuwd wordt, zwemmen bovenaan de voedselketen. Waarschijnlijk hebben zij de kwikconcentraties ‘geërfd’ van de kleinere vissen waarop ze jagen - zware metalen als kwik breken niet af maar accumuleren.

Milieugroepen verwachten dat nog andere vissoorten op de waarschuwingslijst zullen komen. Volgens Yukio Murata van het Wereldnatuurfonds Japan werden andere zware metalen, chroom en dioxines aangetroffen in de visgronden in de zeeën rond Japan. Het zou een kwestie van tijd zijn voor die in de visbestanden terechtkomen.

Lozingen en landuitbreiding bedreigen ook het populairste schaaldier in Japan, de Sint-Jakobsschelp. In de Ariake Zee in zuidelijk Japan, traditioneel de grootste broedplaats, is de oogst dramatisch gedaald - van 160.000 ton in de jaren tachtig tot 60.000 ton nu.

Naast landuitbreiding en industriële vergiftiging werkt nog een derde vernietigende kracht in op de Japanse wateren: de alom tegenwoordige overbevissing. De milieubeweging vreest dat Japan, nu al de grootste visimporteur ter wereld, zonder extra beperkingen nog meer afhankelijk zal worden van buitenlandse visgronden. De jaarlijkse behoefte aan vis en zeevruchten bedraagt 10 miljoen ton, en daarvan wordt meer dan de helft ingevoerd. Het Japanse aandeel in de mondiale visproductie is gedaald van 17 procent in 1973 tot 5 procent en zal verder dalen tot 4 procent tegen 2020, voorspellen het International Food Policy Research Institute and the WorldFish Centre. Tegen die tijd zou de modale Japanner zijn visverbruik hebben teruggeschroefd met tien kilogram.