Filantropie nieuwe hobby van steenrijke zakenlui

Toen Forbes magazine twintig jaar geleden de eerste ranglijst van rijke mensen publiceerde, stonden daar 140 miljonairs in. Bij de vorige editie in 2005 was het aantal miljonairs gestegen tot 793. Samen hebben ze een som van ruim 2.200 miljard euro tot hun beschikking. Het valt niet mee om dat allemaal uit te geven.

Meer miljonairs betekent ook meer liefdadigheid en filantropie. Vooral in de VS is de omvang van het gedoneerde geld significant gegroeid: in 2004 tekende de American Association of Fundraising Council een record op. Amerikaanse burgers gaven samen voor 248,5 miljard dollar weg aan goede doelen. Dat is twee procent van het bruto nationaal product. Aan deze Europese kant van de oceaan wegen overheden nog steeds zwaarder door dan individuele donoren.

In de VS is liefdadigheid een booming business, en niet alleen voor fondsen zoals de Bill en Melinda Gates Foundation. Sommige bedrijven hebben van liefdadigheid hun hoofdtaak gemaakt. Neem nu het Mythic Imagination Institute. Dat geesteskind van Michael Karlin verheft filantropie tot een kunst. Karlin, medeoprichter van of Security First, de eerste internetbank, ging in 1999 met pensioen. Hij was 31. Nu heeft hij een tweede leven als voltijds filantroop. “Ik doe in wezen dezelfde dingen als vroeger: mensen bij elkaar brengen rond een idee. Het doel is meer creativiteit, passie en empathie brengen in de wereld.”

Daarnaast zijn er ook steeds meer adviesbureaus die steenrijke wereldverbeteraars bijstaan bij hun aartsmoeilijke keuze voor het juiste goede doel. De Global Philanthropists Circle, gesticht in 2001 door Peggy Rockefeller Dulany, brengt superrijke families uit twintig landen samen om ideeën uit te wisselen. Philanthropia Trinity verzorgt de netwerking tussen ondernemers, stichtingen, banken, ngo’s en adviseurs.

Het Media Development Loan Fund (MDLF), ondersteund door George Soros, lanceerde recent een nieuw financieel instrument om onafhankelijke media in ontwikkelingslanden te ondersteunen. Een organisatie als Ashoka verstrekt fondsen, connecties, know how en middelen aan sociale ondernemers.

Aan kandidaat-donoren is geen gebrek. De nieuwe filantropen zijn internetbedrijven, zegt Howard Rosenfeld van de Sheirah Foundation. “Google, eBay en Intel. Deze nieuwe filantropen wenden de vaardigheden die ze gebruikt hebben om hun fortuin te maken aan voor liefdadigheid. Ze combineren kennis en talent om sneller veranderingen ingang te doen vinden.” De Sheirah Foundation gelooft dat de wereld van de liefdadigheid lessen kan trekken uit de kennis en de ervaring van doortastende bedrijfsleiders.

Ook Jef Skoll, de stichter van eBay, gelooft sterk in de innovatieve kracht van het ‘filantrokapitalisme’. “Ik hou van het idee dat filantropie vernieuwend kan zijn, dat het nieuwe inzichten kan gebruiken om veel mensen te laten genieten van resultaten, bij voorkeur op een wereldwijde basis”, klinkt het op zijn website.

In de praktijk is de liefdadigheid vaak minder spannend. Ondanks de massa geld en de “unieke know how “is niet elke tycoon een getalenteerde wereldverbeteraar. Het leeuwendeel van het geld gaat niet naar ontwikkeling, milieu, gezondheidszorg of onderwijs maar naar musea, universiteiten en concertzalen. Prestige en familiebanden wegen over het algemeen zwaarder door dan dringende of schrijnende noden.

Armoedebestrijding staat niet bovenaan het lijstje van prioriteiten bij de rijke weldoeners. Dat zegt althans Rob Reich, die er een verhandeling over publiceerde in de Stanford Social Innovation Review. “Filantropie kanaliseert zo weinig geld naar de armen dat het niet erg moeilijk is voor overheden om het beter te doen.” Reich vindt het geen goed idee om sterke fiscale stimulansen te geven aan filantropen. “Het staat mensen vrij om hun geld te geven aan wat ze willen. Maar of je daar openbaar geld voor moet gebruiken, is een heel andere kwestie.”

“Sommige weldoeners geven uit overtuiging of mededogen; anderen uit eigendunk of om waardig te lijken in de ogen van de samenleving. Nog anderen doen het om fiscale redenen”, zegt Deepak Chopra, een goeroe voor miljonairs die adviseert in verschillende stichtingen. (MM/JS)