Egyptische bemiddeling in Palestijnse crisis verloopt moeizaam

“Egypte’s openlijke steun voor Fatah heeft de geloofwaardigheid van het land als bemiddelaar aangetast”, zegt Gamal Zahran, professor politicologie aan de Universiteitvan het Suezkanaal en woordvoerder voor het onafhankelijke blok in het parlement.
Twee weken geleden nam de Palestijnse factie Hamas met geweld de Gazastrook over van de door het westen gesteunde regering van Palestijnse president en Fatah-leider Mahmoud Abbas. Hamas-strijders bezetten vrijwel alle overheidsinstituten in het gebied, inclusief het presidentieel hoofdkwartier in Gaza-Stad.
Vanuit de door Fatah gedomineerde Westelijke Jordaanoever reageerde Abbas met de ontbinding van de regering van nationale eenheid met Hamas-premier Ismael Haniya. Abbas riep de noodtoestand uit en benoemde Salaam Fayyad, een politiek onafhankelijke en voormalige functionaris van de Wereldbank, op de plaats van Haniya.
Hamasleiders in Gaza erkennen het gezag van Abbas niet en Haniya kondigde aan gewoon premier te blijven. De nieuwe situatie verdeeld het Palestijnse volk in twee regio’s: de door Hamas gecontroleerde Gazastrook, waar ongeveer 1,5 miljoen mensen wonen, en de door Fatah gedomineerde, grotere, Westelijke Jordaanoever.
De opstand van Hamas betekende de doodsteek voor het door Saudi-Arabië gesteunde akkoord van Mekka, dat tijdelijk een einde had gemaakt aan de strijd tussen de rivaliserende Palestijnse facties. Het akkoord werd in februari in Mekka door beide partijen ondertekend.
Tijdens een spoedbijeenkomst van de Arabische ministers van Buitenlandse Zaken in Cairo op 15 juni, beschuldigde de Saudische minister Saud Al-Feisal beide partijen van schending van het akkoord. “De dag dat de Palestijnen zelf de laatste nagel in de doodskist van de Palestijnse zaak slaan, komt steeds dichterbij”, zei hij. “Beide partijen zouden er goed aan doen zich weer achter het Mekka-akkoord te scharen.”
Egypte wees daarentegen Hamas aan als hoofdverantwoordelijke voor de gebeurtenissen in Gaza. In een verklaring riep het Egyptische ministerie van Buitenlandse Zaken op tot steun voor Fatah en het “legitieme leiderschap” van Abbas en zijn nieuwe regering.
“Wat in de Gazastrook gebeurd is, is niets minder dan een militaire staatsgreep”, zegt Mohamed Basyouni, de voormalige Egyptische ambassadeur in Israël en hoofd van het comité voor Arabische Zaken van de Shura (parlementaire) Raad.
Dat Egypte Fatah steunt, is geen geheim. Sinds Hamas vorig jaar de verkiezingen won, heeft Cairo de door Fatah geleide Palestijnse Autoriteit financiële en logistieke steun verleend. Toen de Gazastrook in handen van Hamas viel, vluchtten zo’n zeventig Fatah-aanhangers, inclusief veiligheidsofficieren, naar Egypte voor tijdelijk asiel.
Ondanks Cairo’s steun voor Fatah en de nieuwe Fayyad-regering, gaan de bemiddelingspogingen van Egypte gewoon door, zeggen functionarissen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. “We zijn niet in oorlog met Hamas. We proberen een dialoog op gang te brengen tussen beide partijen”, zei een niet bij naam genoemde Egyptische diplomaat vorige week tegen de staatsmedia. “We staan alleen niet achter de handelwijze van Hamas en dat maken we ook duidelijk.”
Egypte speelt vanouds een rol als bemiddelaar in Palestijnse kwesties. Volgens sommigen is heeft het land daarom als enig Arabisch land genoeg diplomatiek gewicht om de partijen te kunnen verzoenen. Lokale commentatoren betwijfelen dat echter. Arabische regeringen die goede banden met de VS hebben, zijn volgens hen juist niet geschikt om te bemiddelen. “Gematigde landen zoals Egypte, Jordanië en de Golfstaten kunnen helpen om de situatie in rustiger vaarwater te brengen, maar ze kunnen niet voor een oplossing zorgen”, zegt Zahran. “Uiteindelijk dienen ze toch de belangen van de VS en Israël.”
Zahran zegt dat de situatie in Gaza een direct resultaat is van het gebrek aan geloofwaardigheid dat Arabische regimes bij het volk genieten en hun falen om het vredesproces nieuw leven in te blazen. Hij zet vraagtekens bij de onvoorwaardelijke steun van Cairo voor Abbas. “Abbas mag dan de gekozen Palestijnse president zijn, maar Hamas heeft de steun van het volk in het parlement.”
Egypte was op 25 juni gastland voor een conferentie in Sharm el-Sheik, waar Abbas sprak met de Israëlische premier Ehud Olmert. De Israëlische premier zou bij de gelegenheid gezegd hebben dat Israël in gesprek wil blijven met de nieuwe Palestijnse regering. Bij de top waren geen vertegenwoordigers van Hamas uitgenodigd. Wel waren de Egyptische president Hosni Mubarak en koning Abdullah II van Jordanië aanwezig.