‘Eén vluchteling zonder hoop is er een te veel’

VN-Vluchtelingenorganisatie (Unhcr) publiceerde gisteren het 2010 Global Trends Rapport. Uit de resulaten blijkt dat er wereldwijd 43,7 miljoen mensen op de vlucht zijn. Hiervan zijn 15,4 miljoen mensen vluchteling, 27,5 miljoen mensen zijn ontheemd binnen eigen land, 850.000 mensen zijn asielzoeker en 3,5 miljoen mensen zijn staatloos.

Vluchtelingenproblematiek is de laatste zestig jaar erg veranderd.Toen Unhcr werd opgericht moest de organisatie zich vooral richten op de 2,1 miljoen Europeanen die ontworteld waren door de Tweede Wereldoorlog. Nu werkt de organisatie in meer dan honderdtwintig landen.

Ontwikkelingslanden als belangrijkste gastland

Er zijn 15,4 miljoen vluchtelingen waarvan er 10,55 miljoen onder Unhcr-mandaat vallen. Ten opzichte van 2009 zijn er nu 153.000 vluchtelingen meer. Vooral de binnenlandse problemen in Somalië zijn verantwoordelijk voor deze stijging.

Wat eerst opvalt is de grote ongelijkheid tussen ontwikkelingslanden en geïndustrialiseerde landen. 8,5 miljoen of vier vijfde van de wereldwijde vluchtelingenpopulatie werd in 2010 opgevangen door ontwikkelingslanden. De 49 minst ontwikkelde landen ontvingen bijna twee miljoen vluchtelingen. In economische termen geeft dat volgende resultaten: in Pakistan zijn er 710 vluchtelingen voor elke dollar BNP per inwoner, Duitsland huisvest slechts zeventien vluchtelingen voor elke dollar BNP per inwoner. Bijna de helft van alle vluchtelingen resideert in een land met een BNP per inwoner lager dan drieduizend dollar.

Volgens António Guterres, Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen en hoofd van Unhcr, zijn er grote misvattingen over de vluchtelingenstromen: ‘Angsten over de vermeende toevloed van vluchtelingen in de geïndustrialiseerde landen worden sterk overdreven of ten onrechte verward met vraagstukken over migranten. Ondertussen zijn het de armere landen die voor de lasten opdraaien.’

De meeste vluchtelingen trekken naar de eigen buurlanden. Eind 2010 verbleef drie vierde van alle vluchtelingen in een buurland. Unhcr schat dat slechts zeventien procent van alle vluchtelingen buiten hun vertrouwde regio verblijft.

Gastlanden en oorsprongslanden

De tien belangrijkste gastlanden in 2010 zijn dezelfde als in 2009. De eerste plaats wordt ingenomen door Pakistan dat het grootste aantal vluchtelingen - die bijna allemaal uit Afghanistan komen - herbergt. Afghanistan is met meer dan drie miljoen vluchtelingen ook wereldwijd het belangrijkste oorsprongsland. Dertig procent van alle vluchtelingen uit de wereld komt uit Afghanistan. Irakezen vormen de tweede grootste groep.

Eén derde van alle vluchtelingen bevindt zich in Azië en de Pacifische regio, drie vierde daarvan is afkomstig uit Afghanistan. Sub-Saharaans Afrika bood onderdak aan één vijfde van alle vluchtelingen, vooral vanuit Somalië, Congo (DRC) en Soedan. Achttien procent van de vluchtelingenpopulatie bevindt zich in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, vooral Irakezen. Europa is goed voor slechts vijftien procent met vooral vluchtelingen uit Servië, Irak en Turkije. De Verenigde Staten en Latijns-Amerika hebben met amper acht procent het laagste aantal vluchtelingen, vooral Colombianen.

Oplossingen voor vluchtelingenprobleem

Zuid-Afrika was voor het derde jaar op rij het belangrijkste asielland met één vijfde van alle aanvragen wereldwijd.

Unhcr stelt als oplossing een vrijwillige terugkeer naar het eigen land voor of een hervestiging in een ander land. Vrijwillige repatriatie is voor een vluchteling de meest geliefde oplossing, maar aanhoudende conflicten, angst voor vervolging of een gebrek aan basismiddelen weerhouden velen daarvan. Tijdens 2010 gingen 197.600 vluchtelingen vrijwillig terug naar hun land, dat is 21 procent minder dan in 2009.

Verhuizen naar een ander land is voor velen de enige kans op een toekomst. De laatste jaren werkt Unhcr met landen samen om hervestiging meer ingeburgerd te maken. Hervestiging kan bescherming bieden aan vluchtelingen wanneer hun leven, vrijheid, gezondheid of andere fundamentele basisrechten op het spel staan. Slechts een klein aantal landen is daar echter toe bereid. In 2010 waren er volgens Unhcr 747.000 hervestigingsplaatsen nodig, maar de jaarlijks aangeboden plaatsen van landen bleven beperkt tot slechts tachtigduizend.

‘Eén vluchteling zonder hoop is er een te veel’, zegt Guterres. ‘De wereld laat deze mensen in de steek, waardoor hun leven voor onbepaalde tijd op pauze wordt gezet terwijl ze wachten op het einde van de instabiliteit in hun thuisland.’

Interne ontheemden

Het rapport besteedt ook aandacht aan mensen die ontheemd zijn in eigen land, dit zijn mensen die zijn gevlucht omwille van bijvoorbeeld conflictredenen, maar daarbij geen internationale grens zijn overgegaan. 27,5 miljoen mensen zijn intern ontheemd en daarvan vallen er 14,7 miljoen onder Unhcr-mandaat. Dit aantal daalde met bijna een miljoen sinds 2009. Deze daling is bijna volledig te wijten aan de terugkeer naar huis van Pakistaanse ontheemden. Wereldwijd keerden 2,9 miljoen interne ontheemden terug naar huis en dat is het hoogste cijfer in tien jaar tijd.

Asielzoekers

Tijdens 2010 kwamen er minsten 845.800 individuele asielaanvragen binnen bij overheden of Unhcr-organisaties in 166 landen. Daarmee wordt een daling van elf procent aangetoond ten opzichte van 2009. Zuid-Afrika was voor het derde jaar op rij het belangrijkste asielland met één vijfde van alle aanvragen wereldwijd. De Verenigde Staten ontvingen minder dan één derde van de aanvragen in Zuid-Afrika, maar staat daarmee toch op de tweede plaats. België is het tiende belangrijkste land voor asielaanvragen.

Staatlozen

Staatlozen zijn individuen die onder internationaal recht worden gedefinieerd als personen die geen enkele nationaliteit bezitten en dus ook niet onder enige nationale rechtsregels van een land vallen. Staatlozen beschikken daarom niet over het veiligheidsnet dat een nationaliteit biedt. Betrouwbare cijfers geven van het aantal staatlozen is niet vanzelfsprekend aangezien slechts enkele landen procedures hebben voor de identificatie, registratie en documentatie van staatloze personen.

In 2010 bedroeg het gerapporteerde aantal staatlozen met 3,5 miljoen bijna de helft van het aantal in 2009, dat is echter vooral te wijten aan veranderingen in meetmethode. Volgens officieuze schattingen zouden er zo’n twaalf miljoen staatlozen zijn.