Een humaan beleid eerst, dan liefdadigheid

Laat me direct bij de kern van het probleem komen: ons asielbeleid is onmenselijk en onrechtvaardig. In de tientallen artikels en media optredens van de afgelopen dagen gaat het over het afschuiven van verantwoordelijkheden, politieke spelletjes, tekort aan opvangplaatsen enzovoort. Bijna nergens hoor ik kritiek op wat eigenlijk de essentie is, namelijk het asiel- en migratiebeleid in ons land.

Een uitweg: de straat

De asielcrisis is een opvangcrisis geworden. Om te begrijpen hoe dit is kunnen gebeuren moeten we even teruggaan in de tijd. In 2007 werd beslist dat de asielzoekers in plaats van financiële steun enkel nog opvang en begeleiding zouden krijgen. Er zouden meer opvangplaatsen komen. Ze kwamen er niet. De asielzoekers verloren meer rechten: er werd beslist dat ze niet langer mochten werken tijdens de procedure. Dat betekent dat ze niet langer centjes konden verdienen om samen een woning te zoeken.

Fedasil, het federale agentschap dat instaat voor de opvang van asielzoekers, heeft de afgelopen twee jaar meer dan 10.000 asielzoekers een bewijs van ‘niet toewijzing’ geleverd. Een attest van de ontoereikendheid van hun werking. In theorie kunnen de afgewezen asielzoekers terecht bij het OCMW, maar de praktijk leert ons dat de OCMW’s het niet als hun taak zien om asielzoekers op te vangen.

Al die maatregelen hebben ervoor gezorgd dat de asielzoekers in een vicieuze cirkel belanden waaruit slechts één uitweg bestaat: de straat.

OCMW van de wereld

Verbaas u dus niet, waarde lezer, over het feit dat je veel daklozen tegenkomt in steden zoals Brussel. En vergeet ook niet dat we vandaag veel praten over de 1200 onbestaande plaatsen voor de asielzoekers die we de laatste weken op straat hebben gezet, maar dat we intussen ook nog geen oplossing hebben voor die 10.000 asielzoekers van de afgelopen twee jaar.

Op straat, onder bruggen, in parken en op verlaten terreinen kan je ze vinden: illegalen, asielzoekers en daklozen, terwijl degenen die voor de ‘opvang’ instaan, zich bezig houden met het bespelen van de publieke opinie, met medeplichtigheid van de media.

Alexander De Croo, de voorzitter van Open VLD, beweert dat ‘Alle politici, van links tot rechts, beseffen dat België niet het OCMW van de wereld kan spelen’. Dit is volgens hem de kern van het probleem. Zijn partij moest en zou de bevoegdheden asiel en migratie krijgen. Staatssecretaris Maggie De Block deelt de analyse van haar voorzitter en gaat een stap verder. Niet alleen zijn nieuwe asielzoekers hier niet welkom, maar ook beweerde ze onlangs: “Hoe meer mensen vertrekken, hoe beter”.

Onmenselijk beleid verpakt en verkoopt men in een populistisch discours.

Argumenten in het genre van ‘als we degelijke opvang bieden dan komen ze allemaal naar hier’ of ‘België als OCMW van de wereld’, zijn valse en onaanvaardbare argumenten. Landen zoals Canada, Finland en Zweden, die al jaren bekend staan voor een betere opvang dan die in België, krijgen toch niet alle asielzoekers. Pleiten voor een menselijk asielbeleid en degelijke opvang is niet hetzelfde als zeggen: ‘Kom maar allemaal naar hier’. Dit is een ridiculisering van het debat dat toont dat op dit moment één denken domineert: dat van hard optreden en van uitsluiten van de asielzoekers.

Migrant als crimineel

Het strafbeleid domineert op Europees en nationaal vlak. Fort Europa is een realiteit en Frontex (bevoegd voor het beschermen van de Europese grenzen) krijgt steeds meer de vrije hand om Europa te ‘beschermen’. Datzelfde Europa heeft het over open grenzen op haar eigen bodem en vraagt nadrukkelijk van de landen waar de migranten vandaan komen (Afrikaanse landen bijvoorbeeld) dat ook zij hun grenzen openen. Ondertussen wordt migratie met het veiligheidsdiscours bestreden. Dat wil zeggen dat de migrant als een crimineel wordt beschouwd en niet als iemand die op vlucht is voor zijn leven, of streeft naar een beter leven.

De hoofddoelstelling van de Europese migratiepolitiek is dus zoveel mogelijk mensen tegenhouden, en zij die hier toch zijn binnen geraakt terugsturen. Het is dan ook niet verbazingwekkend als de EU claimt dat illegale migratie haar grootste uitdaging is. En dit menen ze als men ziet welke reusachtig muur er wordt gebouwd net aan de grenzen van ‘open Europa’ gaande van Wit-Rusland tot Spanje.

Illegalen en asielzoekers worden plots criminelen die opgesloten moeten worden in centra erger dan gevangenissen. Ze weten nooit wanneer ze worden vrijgelaten. Veel hangt af van de pro deo advocaat die ze toegewezen krijgen, als die al komt opdagen. Als ze na onbepaalde tijd toch buiten komen, zijn ze psychisch toegetakeld.

Uitsluitings- en strafbeleid

Die nieuwe aanpak wordt door niemand in vraag gesteld. Zeker niet door de overheid, want dit is nu net wat de overheid wilt, dat iemand anders haar taak overneemt, in wat men een ‘moeilijk dossier’ noemt. De dragers van dit repressiebeleid gaat het vooral om de vraag hoeveel ruimte de wet hen laat om hard op te treden. En als er niet veel ruimte is, dan creëren ze die gewoon door de wet te omzeilen of door ‘voorlopige maatregelen’ in te voeren.

Niet alleen op Europees en nationaal vlak is men volop een uitsluitings- en strafbeleid aan het voeren. Ook op lokaal niveau doet men mee, waar burgemeesters, schepenen, politiecommissarissen en OCMW’s -in samenwerking met een handvol rechters- het allemaal eens zijn over de noodzaak van een harde aanpak.

Ze mogen hun zin doen binnen de Belgische kakofoniepolitiek. Lokale politici (niet toevallig kort voor de lokale verkiezingen) roepen om allerlei straf- en vervolgmaatregelen tegen asielzoekers en illegalen. Steden zoals Oostende zijn hier een treffend voorbeeld. Wekelijks horen we dat politie, stad, haven… harder zullen optreden. Tegelijkertijd wil men er van opvang niets weten. Met de huidige vriestemperaturen en de opvangcrisis echter had men ook in Oostende geen andere keuze. En waar wilden ze de asielzoekers dan wel opvangen? In politiecellen. O ironie!

Menselijk en rechtvaardig asielbeleid

Kortom, de asielcrisis is een probleem dat zowel op lokaal, nationaal als op Europees niveau aangepakt moet worden. Er is meer nodig dan liefdadigheid en noodmaatregelen. Er is nood aan een visie en structurele maatregelen, waarbij liefdadigheid en noodmatregelen ondersteuning bieden in crisissituaties, maar niet de plaats innemen van een regulier beleid.

Met de menselijkheid en liefdadigheid van burgers, samen met een aantal organisaties die zich inzetten, gaan we het probleem niet oplossen. Het is beter iets te doen dan niets, dat klopt. En die burgers en iedereen die een steentje bijdraagt, verdienen alle dankbaarheid en respect voor hun inzet. Maar moeten we onze stem ook niet op een andere manier laten horen?

We moeten eisen dat de overheid voor een menselijk en rechtvaardig asielbeleid kiest. Dat men samenwerkt met alle instanties die een rol spelen om een degelijk opvang te bieden. Om echter een degelijke aanpak mogelijk te maken, heb je een overheid nodig die haar verantwoordelijkheid neemt. Een bevoegde staatssecretaris die competent is en de volle steun verleent is noodzakelijk. En die is er vandaag niet.

Er is ook nood aan meer middelen. Middelen die de EU heeft bevroren totdat ons land de garantie geeft dat het de keiharde neoliberale sociaaleconomisch beleid van de EU volgt en dat terwijl de daklozen op staat bevriezen

Geld

Wat die middelen betreft, ik hoor het al: “Er is geen geld”. Dat maken onze beleidmakers ons nu al een tijdje wijs en toch komt regelmatig de waarheid boven: dat er wel middelen zijn, maar dat die verkeerd worden besteed. En er kunnen nog meer middelen worden vrijgemaakt als onze politici een rechtvaardige bijdrage zouden vragen van de geprivilegieerde klasse van rijke mensen (België heeft het hoogste percentage miljonairs binnen de EU), van de bankwereld en de bedrijfswereld.

Wat betreft de bedrijfswereld is het recente voorbeeld van nv Bekaert treffend. 600 werknemers verliezen hun baan ondanks het feit dat de bedrijf honderden miljoenen winst heeft gemaakt (in 2010 bijna 400 miljoen euro). Op die winst betaalt het bedrijf al vijf jaar 0 euro belastingen. De geldstroom naar de aandeelhouders is in vier jaar tijd verdubbeld en de CEO van Bekaert, Bert De Graeve, kreeg een jaar geleden nog een bonus van meer dan 1 miljoen euro.

Met andere woorden: er is wel geld.

Bleri Lleshi is politiek filosoof