Een haar in de haaienvinnensoep

Zaterdag (13 maart) is in Qatar de driejaarlijkse samenkomst van Cites gestart, een internationaal systeem dat de handel in bedreigde planten en dieren aan banden legt. De komende twee weken beslissen vertegenwoordigers van 175 landen welke diersoorten meer bescherming verdienen. Er liggen onder meer voorstellen op tafel om acht haaiensoorten beter te gaan beschermen.
 
De populariteit van haaienvinnensoep in Azië is een belangrijke oorzaak voor de teruggang van de bestanden van enkele grotere soorten. Volgens recente schattingen worden er elk jaar 73 miljoen haaien gedood voor hun vinnen. Kleinere haaiensoorten kunnen dan weer dienen als vervangproduct voor de zeldzaam geworden kabeljauw, en worden om die reden overbevist.

Trage voorplanting

Haaien zijn bijzonder kwetsbaar voor overbevissing. Veel soorten zijn levendbarend, waardoor ze maar een beperkt aantal nakomelingen produceren in vergelijking met vissen die honderdduizenden eieren afzetten. Hun voortplanting gaat ook heel traag. De doornhaai, een van de soorten waarover in Doha wordt gepraat, is pas na een twintigtal jaar geslachtsrijp en vrouwtjes dragen hun jongen 24 maand lang in hun buik.
De vinnen van de amper anderhalve meter lange doornhaai zijn commercial niet interessant, maar vissers uit Europa en Noord-Amerika begonnen de soort de voorbije decennia massaal boven te halen als alternatief voor de kabeljauw. Daardoor zijn de bestanden in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan gedecimeerd. De Europese Unie heeft dit jaar een vangstverbod voor doornhaaien en haringhaaien afgekondigd, een andere, grotere soort die ook vooral omwille van haar vlees wordt gevangen. De Cites-landen moeten in Doha ook over het lot van de haringhaai beslissen 

Hamerhaaien

Twee andere haaiensoorten  – de geschulpte hamerhaai en oceanische witpunthaai – zijn bedreigd omdat hun vinnen gegeerd zijn in Azië. Dat geldt ook voor de andere hamerhaaien waarover in Doha een beslissing moet worden genomen. De voorstanders van een betere bescherming willen dat de acht haaiensoorten in Appendix II van Cites terechtkomen. Dat betekent dat er nog handel mogelijk zou zijn in die soorten, maar dat er exportvergunningen nodig zijn en dat er goed wordt toegekeken op de evolutie van de bestanden.
Bij de vorige Citesvergadering in 2007 in Den Haag raakten de doornhaai en de haringhaai niet beschermd. Milieubeschermers geloven dat de kaarten nu beter liggen, maar het blijft een hele opgave om twee derde van de 175 Citeslidstaten te overtuigen. Japan en China zullen bijna zeker blijven dwarsliggen, maar er is een positieve tendens in andere landen. De Malediven riepen vorige week hun territoriale wateren uit tot haaienreservaat. Palau, een eilandengroep in de Stille Oceaan, nam al in september dezelfde beslissing. In de VS keurde het Huis van Afgevaardigden vorig jaar in maart een wetvoorstel goed dat schepen verbiedt haaienvinnen te vervoeren die losgesneden zijn van de rest van het haaienkarkas. Dat voorstel moet nu nog in de Senaat worden goedgekeurd.
Levende haaien zijn waarschijnlijk veel meer waard dan dode soortgenoten. Ze trekken immers toeristen aan. Volgens een onderzoek van de Australische regering houdt een kwart van de uitgaven van de bezoekers van het Groot Barrièrerif verband met hun voornemen om haaien te zien te krijgen. Als roofdieren aan de top van de voedselpiramide houden haaien ook de visbestanden gezond.