De woorden zijn groot en talrijk, maar de wil is klein

Tien jaar geleden werd in Rio een ambitieus programma opgesteld. Vandaag blijkt dat we de doelstellingen niet halen. Heeft een nieuwe top dan wel zin?

Olivier Deleuze: We zijn er inderdaad nauwelijks op vooruitgegaan. Maar zin heeft het wel. Wat belangrijk is, zijn immers de doelstellingen! Ook al moeten we die van Rio grotendeels gewoon herhalen. De doelstellingen moeten duidelijk worden gesteld, en daar moeten de regeringen zich toe engageren. Het uitvoeren ervan, heeft dan nog alleen met politieke wil te maken. En waar een wil is, is een weg. Een recent UNEP-rapport (nvdr: UNEP is het Milieuprogramma van de VN) heeft dat nog bewezen. Daaruit blijkt dat de algemene toestand van het milieu wereldwijd nog steeds verslechtert, maar er zijn toch ook enkele lichtpunten. Zo bevatten de oceanen steeds minder fosfaten, en neemt het watergebruik in het Noorden eindelijk stilaan af. Ook op het vlak van het terugdringen van de CFK’s (nvdr: o.a. schadelijke drijfgassen in spuitbussen) en ozon is er beterschap.

Politieke wil, zegt u. Is die wel aanwezig?

Neen, die is niet aanwezig! Er is zelfs een heel groot gebrek aan wil. De woorden zijn groot en talrijk, maar de wil is klein. En de tijdsgeest is ons ook niet gunstig gezind. De aandacht gaat vandaag vooral uit naar de markt en de bestrijding van het terrorisme.

Nochtans is het hoog tijd om te handelen …

Ja, we hebben absoluut geen keuze. Wel inzake ontwikkeling. Dat is een kwestie van ethiek. Daar zou je kunnen zeggen: we bouwen bij wijze van spreken een muur in de Middellandse Zee. Wij zorgen dat we het goed hebben, en die aan de andere kant van de muur laten we creperen. Maar inzake milieu hebben we die keuze niet eens. De klimaatopwarming stopt niet wanneer we onze ogen sluiten. Stel dat de Chinezen morgen evenveel met de auto gaan rijden als wij …

Dan zakken we bij wijze van spreken met zijn allen door de aarde heen …

Inderdaad. En kunnen wij de Chinezen beletten niet massaal met de auto te gaan rijden? Ja, want het kan gewoon niet anders. Maar ook wij zullen het heel anders moeten doen. Daarom is sensibilisatie zo ontzettend belangrijk.

Gebrek aan wil, daar blinken de Amerikanen steevast in uit. Maar geldt dat ook voor België en de Europese Unie in het algemeen?

Ja, maar in mindere mate. In dergelijke onderhandelingen krijg je verschillende blokken: de EU, de as VS-Japan-Australië … en de G77, de arme landen dus. En inzake duurzame ontwikkeling trekt de EU duidelijk de kar.

En volstaat dat om in Rio een doorbraak te forceren?

De kaarten voor Johannesburg liggen absoluut niet goed. Er heerst een heel groot wantrouwen in de internationale gemeenschap. Je hebt de hele discussie over de subsidies en de handelsbarrières, en daartoe worden meer coalities gesmeed ‘tegen’ dan ‘voor’ …

En 11 september?

Ja natuurlijk. Veel landen krijgen de indruk dat er met twee maten en twee gewichten wordt gewerkt. De recente VN-resoluties over het Midden-Oosten hebben dat nogmaals pijnlijk aangetoond. De VS en zijn bondgenoten kunnen het zich probleemloos permitteren om die resoluties schaamteloos naast zich neer te leggen. Dat legt een heel grote hypotheek op de sfeer.

In de verklaring van Rio vonden we niets terug over oorlog. Komt dat item deze keer wél op de agenda?

Neen. Onmogelijk. Wanneer sommige landen of NGO’s daarop zouden aandringen, komt er complete chaos. We kunnen dat niet behandelen, anders belanden we in een Durban-scenario (nvdr: Deleuze verwijst hier naar het mislukken van de antiracismeconferentie van september 2001 in Durban).

Nochtans heeft oorlog niet alleen grote gevolgen voor het milieu, het vormt ook een ernstige belemmering voor ontwikkeling.

Uiteraard is dit een heel belangrijk thema, maar het heeft geen zin om daar in Johannesburg over te beginnen.

‘Trade & finances’ – de handel met en de financiering van de arme landen, ook op dat vlak was Bali een flop.

Ja, maar daar dragen ook de arme landen van de G77 een grote verantwoor-delijk-heid voor. Zij zeggen: geef ons geld en stel je grenzen open voor onze producten. Daarna pas denken wij aan duurzame ontwikkeling. Natuurlijk hebben die landen geld nodig, en dat kunnen ze ook krijgen. Daarin zie ik geen onmogelijke hindernissen. En het openstellen van de grenzen is natuurlijk een heel legitieme vraag. Maar door het zo te stellen, blokkeren ze wel de hele discussie. En ook dat lag mee aan de basis van het mislukken van Bali.

‘Global governance’, een centrale doelstelling van Rio. Ook daarin kwam Bali geen stap vooruit. Nochtans hebben we dringend nood aan een wereldwijde aanpak van een aantal problemen.

Ja, we hebben nood aan dwingende afspraken op wereldschaal. Binnen de Verenigde Naties zijn de instellingen daartoe aanwezig. We moeten er alleen dringend werk van maken om tot een écht coherent beleid te komen.

Het spel wordt op een heel hoog niveau gespeeld, welke rol hebben de NGO’s daar nog in?

Veel NGO’s onderschatten hun rol. Voor de publieke opinie zijn de NGO’s heel geloofwaardig. Ze doen ook goed werk. Vooral de NGO’s die bezig zijn met het beleid van de Verenigde Naties hebben heel wat invloed. Het Kyoto-protocol, de verdragen over landmijnen, … zouden er wellicht niet of niet zo snel gekomen zijn zonder de druk van de NGO’s.