In de puree

De grote belofte van de transgene industrie was het oplossen van het hongerprobleem. Voorwaar een nobele gedachte. Nu GGO’s ruim 20 jaar op behoorlijk grote schaal worden toegepast zou je mogen verwachten dat de honger dus van de baan is. Helaas is niks minder waar. Wereldwijd zijn er nog steeds 1 miljard mensen ondervoed. De oorzaken zijn van velerlei aard. De financiële speculatie met voedsel, de toename van vleesconsumptie, de massale verspilling, mislukte oogsten door extreme weersomstandigheden, de opmars van energiegewassen ten koste van basisvoedsel, de concentratie van productie in handen van multinationals en de overconsumptie in rijke landen zijn enkele van de oorzaken. Dat er honger is terwijl er meer dan voldoende voedsel wordt geproduceerd is uiteindelijke een politieke kwestie. Het gebruiken van GGO’s brengt hierbij geen aarde aan de dijk, net zoals de elektrische auto het fileprobleem niet oplost.

Omdat het huidige hongerprobleem geen meter is opgeschoten met de transgene landbouw verleggen de voorstanders nu het geweer van schouder. GGO’s zijn onontbeerlijk om de toekomstige honger op te lossen als we met 9 miljard zijn. Trouwens, deze technieken kunnen ons helpen om de gevolgen van klimaatverandering aan te pakken, om voldoende biodiesel te produceren en zelfs om CO2 uit de lucht te halen. Zoals vaker wordt ons de hemel beloofd en wordt zo weinig mogelijk gerept over mogelijke risico’s en neveneffecten. De oorzaken van het probleem aanpakken (zoals klimaatverandering en ongelijkheid) is blijkbaar geen optie. Nieuwe technologie is de ultieme oplossing is van alle problemen en meteen ook van de komende problemen die de nieuwe technologie zal met zich meebrengen. Of hoe een blind geloof in God vervangen is door een al even gevaarlijk blind geloof in technologie.

Het hele discours doet me sterk denken aan het debat rond kernenergie. We kunnen exact dezelfde vragen stellen bij de transgene gewassen. Hebben we kernenergie nodig om de energiebehoefte in te vullen? Neen, de nucleaire sector kan nauwelijks 4% van de mondiale energiebehoefte leveren. Hebben we gentechnologie nodig om voldoende en volwaardig voedsel te produceren? Volgens meer en meer bronnen niet, het recente rapport dat Olivier De Schutter schreef voor de Verenigde Naties is daar heel duidelijk in. Kleinschalige en biologische landbouw is de beste manier om 9 miljard mensen te voeden. Zowel voor ons voedsel als voor onze energie zijn er dus voldoende en veilige alternatieven.

Een tweede vraag die je bij beide technologieën kan stellen is: wie wordt er beter van? Wat kernenergie betreft is het duidelijk dat niet de consument de vruchten plukt. Het zijn grote internationale bedrijven die met de nucleaire centrales macht en geld verwerven. En als er iets mis gaat dan zijn tienduizenden mensen de pineut (dat weten ze maar al te goed in Fukushima en Tsjernobyl) en mag de overheid opdraaien voor de kosten. De grote winnaars in het GGO-verhaal zijn opnieuw multinationals zoals Monsanto, Dupont en Bayer. En als het misloopt, zoals bij het GGO-katoen in India zijn de boeren het slachtoffer. Daar hebben duizenden boeren zelfmoord gepleegd omdat ze hun schulden niet konden terugbetalen na mislukte GGO-oogsten.

Nog een parallel in beide debatten is de zogenaamde ‘expert-arrogantie’. Gewone mensen begrijpen te weinig van kernenergie om een redelijk standpunt te kunnen vormen. Ze worden trouwens bang gemaakt door allerlei ngo’s die er niks van kennen. Van Montagu, een van de grondleggers van de gentechniek gebruikt hetzelfde argument. De man in de straat beseft niet wat de voordelen zijn van GGO’s. Dus laat het maar over aan de specialisten. Hij vergelijkt zichzelf in alle bescheidenheid trouwens met Gallilei. Toen die met zijn nieuwe inzichten over de zon naar buiten kwam is hij ook tientallen jaren door de onwetende massa belaagd. De Waarheid zal overwinnen.

We kunnen niet verhinderen dat wetenschappers in laboratoria allerlei experimenten uitvoeren met genetische materiaal. En zolang het fundamenteel onderzoek niet in functie staat van politieke of commerciële belangen valt er veel te zeggen voor vrijheid van onderzoek. We kunnen wel onze stem laten horen in het debat en eisen dat de echte oorzaken van problemen worden aangepakt in plaats van oplossingen te zoeken waarvan de risico’s moeilijk in te schatten zijn en de methodes bestaande ongelijkheden nog versterken.

Het experiment in Wetteren mag dan wel stopgezet zijn, de overwinning van de actievoerders is relatief. De volgende dagen zullen grote woorden vallen als democratie, en vrijheid van onderzoek en bescherming van eigendom. Voor het debat ten gronde zal weinig ruimte zijn. Niet alleen het industrieel landbouwmodel, maar ook onze debatcultuur zit in de puree.