De grote klimaatexodus

In zijn boek De wraak van Gaia. Waarom de aarde terugvecht- en hoe we de mensheid alsnog kunnen redden legt hij uit waarom hij dit standpunt verdedigt. Lovelock is vooral bekend als bedenker van de Gaia-hypothese. Die stelt dat de Aarde functioneert als een levend superorganisme dat zelfregulerend werkt. Deze theorie, die hij bedacht in 1979, heeft intussen brede erkenning gekregen.
De gezondheid van dat Ecosysteem is van vitaal belang voor de mensheid, maar precies door toedoen van de mensheid is dat organisme vandaag zo zwaar ziek, dat het weldra in een diepe coma kan vervallen. Duurzame ontwikkeling en hernieuwbare energiebronnen, zo stelt Lovelock, is vandaag onvoldoende als alternatief. Het is te laat en we zijn met teveel. Gaia is in een vicieuze cirkel geraakt van positieve terugkoppelingsmechanismen die de ingezette opwarming alleen maar versterken. Met de huidige uitstoot van CO2 bereiken we over ongeveer veertig jaar de drempel van 500 ppm, een waarde die fataal is.
Dat allemaal omkeren ziet hij niet meteen haalbaar, zeker niet wanneer we weldra met 8 miljard mensen zullen zijn, die allemaal gevoed moeten worden, milieuruimte in beslag nemen en zich verplaatsen. Daarom, vindt Lovelock, moeten we onze aandacht richten op het voorbereiden van een duurzame aftocht, met als hoogste doel het organisme Aarde terug gezonder te maken en de mensheid de ergste ellende, -veroorzaakt door de catastrofale opwarming, stormen, verwoestijning, bevolkingstoename en andere rampen- te besparen.
Nieuwe technologieën spelen een cruciale rol in zo’n terugtrekscenario. Lovelock spreekt van een ‘ultra-high-tech low-energy civilization’ om in de behoeften van die grote wereldbevolking te voorzien. En verder, stelt hij, kunnen we misschien een testament schrijven om achter te laten voor wie de rampen overleeft. Een ‘handboek voor overlevenden’ over hoe een beschaving opbouwen in relatie met de planeet, zodat ze niet dezelfde fouten gaan herhalen.  
Het boek ontlokt heel wat controverse, omwille van de doemscenario’s die het oproept en de verrassende conclusies die eraan verbonden worden. Wie ontkent dat er wat aan de hand is met de natuur, hoeft dit boek niet te lezen. Wie ernstig begaan is met de ecologische crisis en zich al jarenlang inzet voor biologische voeding en duurzame ontwikkeling, wordt zacht gezegd in verwarring gebracht door Lovelock’s stellingen over kernenergie, technologie en demografie. De verdienste van de man is wel dat hij doordenkt op reële dilemma’s. De georganiseerde uittocht als antwoord op die dilemma’s is op z’n minst controversieel.
De wraak van Gaia. Waarom de aarde terugvecht- en hoe we de mensheid alsnog kunnen redden door James Lovelock is uitgegeven door Bert Bakker. 265 blzn. ISBN 978 90 351 3085 2