Datum van presidentieel aftreden bekend, naam opvolger nog niet

Eigenlijk had de partij al twee maand eerder haar vijfjaarlijkse Chinese
congres moeten houden. Het uitstel heeft de vermoedens versterkt dat er
binnen de partij een heftige machtsstrijd woedt en dat enkele belangrijke
beslissingen nog niet zijn genomen. Ook bij het vorige congres in 1997 was
dat het geval. Toen werd ook pas enkele dagen voor de start van het
vijftiende congres beslist over de pensionering van Qiao Shi, voormalig
voorzitter van het Nationale Volkscongres en rivaal van president Jiang
Zemin. Tijdens het congres van 1997 heeft Jiang beloofd dat hij zich tijdens
het zestiende congres zou terugtrekken en dat er ook nog verdere belangrijke
verschuivingen in het leiderschap zouden plaatsgrijpen.

Jiang is intussen 76. Men verwacht dat hij zal aftreden als algemeen
secretaris van de partij om plaats te maken voor een nieuwe, jongere
generatie onder leiding van huidig vice-president Hu Jintao. Analisten menen
zelfs dat de beslissing over Hu Jintao’s ambtsaanvaarding al jaren geleden
is genomen door toenmalig leider Deng Xiaoping. Tijdens het komende congres
moeten verder ook nog vijf van de zeven kopstukken van het Chinese
Politbureau en de helft van de nationale ministers en provinciehoofdmannen
worden vervangen. China-waarnemers hebben het over de allereerste
behoorlijke machtsoverdracht in de moderne Chinese geschiedenis.

Toch zijn er geruchten dat Jiang aan het manoeuvreren zou zijn om nog vijf
jaar de touwtjes in handen te houden, ofwel door aan te blijven als
partijleider of als voorzitter van de Centrale Militaire Commissie of zelfs
beide. Chinakenners zijn ook van mening dat het congres werd uitgesteld om
Jiang de gelegenheid te geven in oktober op bezoek te gaan in de Verenigde
Staten en Mexico, terwijl hij nog partijleider, president en
opperbevelhebber is. Het Chinese staatsnieuwsagentschap heeft wel
aangekondigd dat het congres het werk van de partij in de afgelopen vijf
jaar wil evalueren, maar rept met geen woord over de machtsoverdracht. Ook
president Jiang zelf heeft in het openbaar nog niets gezegd over zijn
pensioenplannen en sinds kort vermijden de staatsmedia ook alle verwijzingen
naar de vierde generatie leiders onder leiding van vice-president Hu Jintao.

Tijdens het zestiende volkscongres staat ook nog een ander belangrijk punt
op de agenda. Jiang wil er zijn filosofie van de ‘drie vertegenwoordigers’
vastleggen, waardoor de Communistische Partij de deuren openstelt voor
privé-ondernemers. De theorie van Jiang wil dat de partij optreedt als
vertegenwoordiger van de meest moderne productiekrachten, de meest
vooruitstrevende cultuur en de belangen van de massa.

Maar sommige leden van de partij zien het helemaal niet zitten om
kapitalisten tot de partij toe te laten. Een groep anonieme partijoudsten
heeft een brief opgesteld waarin zij zich verzetten tegen Jiangs vermeende
plannen om aan de macht te blijven en hem ervan beschuldigen de partij te
verraden door rijken op te nemen. In een reeks artikels hebben ook jonge
economen onrechtstreeks kritiek geuit op Jiangs plannen om de basis van de
partij uit te breiden. Zij stellen dat de ontwikkelingen in de wereld op dit
moment vrij ongunstig zijn voor het wereldwijde kapitalisme. Elke kleine of
grote crisis in de kapitalistische economie herinnert ons aan de
voorspellingen van Karl Marx, stelt Xu Zhiyuan, onafhankelijk economisch
analist in het tijdschrift ‘Business Watch’. 11 september heeft ons nog
eens scherp herinnerd aan de grote ongelijkheid die door de huidige
mondialisering veroorzaakt en het bankroet van Enron heeft ons gewezen op de
bedrieglijkheid van het kapitalisme in Amerikaanse stijl.

Tijdens een recente besprekingsronde hebben de Chinese leiders blijkbaar nog
geen akkoord bereikt over de machtswissel en de voorgestelde wijzigingen aan
de statuten van de partij. Intussen is alleen nog maar duidelijk dat Jiang
tijdens de jaarlijkse zitting van het Nationale Volkscongres, het parlement,
in maart 2003 afstand zal moeten doen van de functie van staatspresident. De
Chinese grondwet bepaalt immers dat president en premier maar twee
ambtstermijnen mogen aanblijven. Als Jiang zou beslissen nog niet volledig
op te stappen, treedt hij in de voetstappen van Deng Xiaoping die ook nog
voorzitter van de Centrale Militaire Commissie bleef. Maar wanneer Jiang
niet langer partijleider is, zou hij wel eens niet in staat kunnen blijken
het leger doeltreffend te leiden, omdat hij geen militaire achtergrond heeft
en ook niet veel steun geniet in het leger.