"Dammen op Zambezi zijn tijdbom"

Er liggen momenteel voorstellen voor in totaal 13.000 megawatt aan grootschalige dammenprojecten op tafel voor de Zambezi. Maar die projecten zijn niet intensief onderzocht op de risico’s van weersveranderingen, zegt de studie, en al helemaal niet op de risico’s die de klimaatverandering met zich meebrengt.

Verwacht wordt dat de Zambezi door die klimaatverandering grotere overstromingen zal veroorzaken maar ook ten prooi zal vallen aan intense droogte. De waterkrachtcentrales zullen daar in grote mate mee te kampen hebben, maar daar wordt bij de planning nauwelijks rekening mee gehouden, klinkt het. Daardoor zullen de dammen niet economisch rendabel zijn, zullen ze de energiesector overhoop halen, en kunnen ze zelfs gevaarlijk zijn.

Klimaatverandering

“Van de elf grote rivieren in Afrika ten zuiden van de Sahara heeft het Zambezibekken volgens het Internationaal klimaatpanel IPCC te maken met de ergste potentiële gevolgen van de klimaatverandering”, schrijft Richard Beilfuss, hydroloog en hoofdauteur van de studie. “Het bekken zal naar alle waarschijnlijkheid ten prooi vallen aan meer opwarming en meer verdamping in de volgende eeuw. Omdat grote reservoirs meer verdampen dan natuurlijke rivieren, kunnen de dammen het lokale waterdeficiet erger maken en het risico op stroomuitval vergroten.”

Daar is in de planning geen rekening mee gehouden. “De plannen voor twee van de grotere projecten, de Batoka Gorge en Mphanda Nkuwa-dammen, zijn gebaseerd op historische neerslagdata en houden geen rekening met de risico’s van verminderd debiet en extreme overstromingen en droogte. Onder toekomstig klimaatscenario’s is het weinig waarschijnlijk dat de dammen de verwachte diensten kunnen leveren.”

De dammen kunnen daardoor een gevaar vormen. “Meer frequente extreme overstromingen bedreigen de veilige werking van grote dammen”, schrijft Beilfuss. “Als de dammen ontoereikend zijn, kan dat resulteren in een ernstig risico voor miljoenen mensen in het stroombekken.”

Tot slot, zegt de studie, hebben de dammen ernstige gevolgen voor de broodwinning van de bevolking stroomafwaarts en voor de biodiversiteit. De ecologische diensten en producten die de Zambezi genereert, zijn van groot belang om de lokale bevolking te wapenen tegen de gevolgen van de klimaatverandering, maar ze zijn ernstig bedreigd. Die producten en diensten worden niet voldoende naar waarde geschat in de plannen voor de dammenpojecten.

De auteur breekt een lans voor diepgaander onderzoek naar het klimaatscenario in de regio, en aanpassingen aan de manier waarop de dammen worden gebouwd en beheerd.