Dagen doodstraf lijken geteld

Chatterjee werd in 1990 veroordeeld; zijn verdedigers hadden de voorbije jaren alle rechtsmiddelen uitgeput om de voltrekking van het doodsvonnis te vermijden. Twee weken geleden wees president Abdul Kalam een laatste genadeverzoek af; vorige week donderdag oordeelde ook het hooggerechtshof dat niets de terechtstelling van Chatterjee in de weg stond.

In de 14 jaar tussen de veroordeling en de terechtstelling van Chatterjee is India wel anders gaan aankijken tegen de doodstraf. Chatterjee was niet helemaal alleen toen hij zaterdag voor zonsopgang naar de galg stapte. Buiten de gevangenismuren hielden honderden betogers een kaarsenwake. Dat was nog nooit vertoond in India. Het lichaam van de moordenaar werd nadien gecremeerd op de kosten van een lokale weldadigheidsinstelling.

Volgens Kiriti Roy, de woordvoerder van het Forum voor de Verdediging van de Mensenrechten, dat de actie voor de gevangenis leidde, komt de terechtstelling van Chatterjee neer op moord in opdracht van de staat. Zelfs voor vrouwenactivisten, die verder voor een harde aanpak van de daders van verkrachters pleiten, is de doodstraf een brug te ver. Vrouwenrechtenactiviste Flavia Agnes stelt dat het al lang duidelijk is geworden dat de doodstraf geen ontradend effect heeft wat misdaden als verkrachting of moord betreft. Bovendien werpt de doodstraf volgens haar bijkomende ethische problemen op in een gerechtelijk systeem waarin rijke en machtige burgers makkelijk aan een bestraffing kunnen ontkomen, terwijl gemarginaliseerde bevolkingsgroepen de volle lading krijgen.

Er zijn ook nog weinig Indiase rechters die zweren bij de doodstraf als een ontradend middel. Sommige Indiase magistraten spreken zich al openlijk uit tegen de doodstraf. Leila Seth, een gepensioneerde rechter die nu lid is van het Commonwealth Human Rights Initiative (CHRI), stelt dat de doodstraf ingaat tegen de regels van beschaafd gedrag. V.R. Krishna Iyer, een andere gepensioneerde rechter, staat al enkele jaren aan het hoofd van een beweging tegen de doodstraf. Volgens hem heeft de doodstraf de misdaden waarvoor ze wordt uitgesproken, nooit doen teruglopen.

De doodstraf wordt nog zelden toegepast in India; de voorbije decennia werden alleen de daders van bijzonder afschuwelijke moorden of van politieke aanslagen terechtgesteld. De voorlaatste terechtstelling dateert van 1989; toen werd een van de moordenaars van Indira Gandhi opgehangen. India staat internationaal onder druk om ook een einde te maken aan die resterende terechtstellingen. De Europese Unie probeerde bijvoorbeeld in juni nog de Indiase president ertoe aan te zetten positief te reageren op het genadeverzoek van Chatterjee.

Zelfs in de Indiase traditie was de doodstraf niet altijd vanzelfsprekend. Asoka, de Indiase heerser die zich bekeerde tot het boeddhisme, was bijvoorbeeld een uitgesproken tegenstander ervan. Maar het Indiase publiek van vandaag lijkt minder geneigd tot mededogen. Bij een opinieonderzoek dat de Wetscommissie vorig jaar deed uitvoeren over de aard van terechtstellingen, maakte een verrassend aantal respondenten van de gelegenheid gebruik om zich voor publieke terechtstellingen uit te spreken, al werd die optie helemaal niet vermeld. Ook de aandacht die verscheidene tv-zenders de voorbije weken besteedden aan Nata Mallick, de 83-jarige beul onder wiens leiding de executie werd voltrokken, wijst erop dat de doodstraf in India niet alleen afkeer oproept.

Maar Fali Nariman, een vooraanstaande Indiase jurist, gelooft toch dat de dagen van de doodstraf in India geteld zijn. Nariman wijst erop dat de internationale trend duidelijk is. De voorbije twintig jaar heeft een tachtigtal landen de doodstraf helemaal afgeschaft; ongeveer veertig landen hadden dat al eerder gedaan. In het lijstje van landen die samen met India de doodstraf blijven hanteren, komen nog democratieën als de Verenigde Staten voor, maar vooral landen als China, Saudi-Arabië en Pakistan, staten met autoritaire regimes die weinig respect aan de dag leggen voor de mensenrechten. (PD/MM)