Clinton pleit voor 'principieel pragmatisme'

Tijdens een speech gisteren (maandag) aan de Georgetown Universiteit in Washington benadrukte Clinton dat publiekelijk aanklagen en het opleggen van sancties voor sommige landen passend is, terwijl “stevige onderhandelingen achter de schermen” beter werken bij landen zoals China en Rusland. Met die landen deelt de VS een “bredere agenda”.
Ook benadrukte ze herhaaldelijk, en dat is een breuk met het beleid van vorige regeringen, dat het Amerikaanse mensenrechtenbeleid meer moet doen dan het bevorderen van politieke en burgerrechten. Daaraan gaven Washington en veel westerse mensenrechtengroepen lang tijd prioriteit.
“Uiteraard moeten mensen bevrijd worden van onderdrukking, marteling, discriminatie en de angst dat hun leiders hen gevangenzetten of ‘laten verdwijnen’ ”, zei ze. “Maar ze moeten ook bevrijd worden van de onderdrukking van gebrek - gebrek aan voedsel, gebrek aan gezondheidszorg, gebrek aan onderwijs en gebrek aan gelijkheid voor de wet en in de praktijk.”
Het Amerikaanse mensenrechtenbeleid heeft succes, zei ze, als “meer mensen op meer plaatsen beter in staat zijn hun universele rechten uit te oefenen en hun talenten kunnen uitleven dankzij onze acties.”

Democratische waarden

Clintons opmerkingen kwamen temidden van groeiende kritiek van zowel links als rechts op het Amerikaanse mensenrechtenbeleid. De critici vinden dat mensenrechten een prominentere rol moeten spelen in de buitenlandse politiek van de VS.
Rechtse critici, vooral de op Israël gerichte, neoconservatieven die de ‘Freedom Agenda’ van president George W. Bush steunden, zijn verbolgen over Obama’s politiek van dialoog ten opzichte van Syrië en Iran, zijn pogingen om de betrekkingen met Rusland te vernieuwen en zijn eerbied tegenover zijn gastheren tijdens een bezoek aan China vorige maand. Met name zijn besluit om een ontmoeting met de Dalai Lama, de geestelijk leider van Tibet, uit te stellen tot na de reis, viel verkeerd.
De klachten van deze neoconservatieven krijgen steeds meer bijval van liberale interventionisten en sommige mensenrechtenactivisten die met name kritisch zijn over de te verzoenende houding ten opzichte van landen als Soedan, Egypte, Birma en Sri Lanka.
“Er was een tijd waarin presidenten politieke kracht verwierven door democratische waarden hoog te houden”, schreef James Rubin, woordvoerder van de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright, vorige week in ‘Newsweek’. “Tegenwoordig is het slim om ‘realistisch’ te zijn. Dat is de echte tragedie.”
Obama zelf toonde zich enigszins gevoelig voor de kritiek tijdens de speech die hij hield bij het in ontvangst nemen van de Nobelprijs voor de Vrede. Hij verwierp expliciet de keuze tussen realisme en idealisme in het buitenlands beleid en hij benadrukte het verband tussen vrede en respect voor mensenrechten. Obama verwees naar zijn steun aan de oppositie in Birma, Zimbabwe  en Iran. Amerika zal altijd, zei hij, “een stem zijn voor aspiraties die universeel zijn.”