CHINA voert controle op Tibetanen op

‘Ik ben helemaal niet blij met die verhuis. Dit nieuwe huis is kleiner. Hier slaap ik niet goed. Soms ga ik nog in het oude huis slapen’, zegt een oude boer van een dorp in de buurt van Lhasa. Zijn oude huis, een echte boerderij met een ruim boerenerf en stallen, wacht op de sloop. De nieuwe woningen zijn veeleer stadswoningen met een ruime koer, dicht bijeen gebouwd bij de hoofdweg.
De aanpak doet denken aan de “systematisatie” van landbouwdorpen die de Roemeense dictator Ceaucescu destijds oplegde. Zo voelen ook sommige Tibetanen het aan: ‘De staat kan ons nu beter controleren,’ zegt een van de betrokken inwoners.

Het plan heeft nog andere, rampzalige, gevolgen. Of ze nu geld hebben of niet, de dorpelingen moéten bouwen. Daarvoor moeten ze leningen aangaan, en als ze die niet kunnen afbetalen, riskeren ze hun woning te verliezen. Een jonge boer zucht: ‘Ik moest een lening van 30.000 yuan (3000 euro) aangaan. Ik weet niet hoe ik die moet terugbetalen. Ik verdien maar weinig geld. Ik zal moeten gaan werken in de bouw -met rotsblokken sleuren voor 25 yuan per dag- of in een restaurant.’ Zijn toon is bitter-berustend: hoe bizar dit beleid ook is, verzet is toch niet mogelijk.

De “systematisatie” maakt alvast grond vrij voor andere activiteiten. Het dorp ligt in een gebied met veel industriële activiteit. Zegt een dorpeling: ‘Er staat al een fabriek -wij kregen geen yuan voor die grond. Bovendien hebben we soms hoofdpijn door de fabrieksrook. Maar we zwijgen, want protest is hier snel verdacht.’ Komt daar nog bij dat er een muur is gebouwd tussen het nieuwe dorp en de bergen met de graslanden.
Het feit dat de woningen geen erf hebben, maakt het moeilijker om de traditionele veeteelt te bedrijven. De gang van zaken doet denken aan de beruchte enclosure waarmee in het Engeland van de 16de eeuw boeren van hun gemene gronden werden verdreven, recht in de armen van de ontluikende industrie.
Niet iedereen klaagt. Een eind verder van Lhasa tref ik een boer die tevreden lijkt: ook al heeft hij nog steeds geen stromend water, zijn nieuwe woning is groter, er steekt meer cement in. De afbetaling vormt geen probleem want de man heeft kinderen in het buitenland.

Om niemand van onze contactpersonen in problemen te brengen, vroegen we in Tibet zelf geen uitleg aan de overheid. Eens terug in België steken we ons licht op bij de Chinese ambassade. Twee maanden later hebben we jammer genoeg nog geen duiding gekregen. Human Rights Watch berichtte enkele weken geleden wel voor het eerst over deze programma’s.
Het programma Namdrang Rangdrik startte in 2005 en verplicht mensen binnen de drie jaar een nieuw huis te bouwen volgens bouwcriteria die de overheid oplegt. Het is gericht op verstedelijking en modernisering en het helpt een goede indruk te maken op de aanzwellende stroom toeristen - zo verzekeren ambtenaren de dorpelingen.
Eerder al, in 2000, verplichte een programma gericht op armoedebestrijding de armste mensen een huis aan de weg te bouwen, zodat ze commerciële activiteiten zouden kunnen ontplooien en buitenshuis zouden gaan werken. Tijdens onze reis zagen we inderdaad meermaals rijen eendere nieuwbouwhuizen langs de weg. Vaak hadden we de indruk dat ze leeg stonden.
Human Rights Watch stelt dat dit programma, dat armoede wil bestrijden, net het omgekeerde resultaat heeft, omdat het mensen met zware leningen opzadelt en hen afsnijdt van hun bestaansmiddelen. En het doodt de Tibetaanse tradities en schoonheid.
LEES DE HELE REPORTAGE IN MO*40