Chávez halfweg

Volgens Datanálisis, Consultores 21 en andere enquêtebureaus die met de
oppositie geassocieerd worden, zullen minstens twee op drie mensen tegen
Chávez stemmen. De voorspellingen van de bureaus die als onafhankelijk
gelden of het voor Chávez opnemen, zijn nog niet gepubliceerd.

Veel Venezolanen reageren op Chávez alsof hij geen politieke tegenstander
is, maar een persoonlijke vijand, oordeelt de socioloog Tulio Hernández. Om
de overhandiging van de 2,7 miljoen handtekeningen voor het
afzettingsreferendum kracht bij te zetten, organiseert de oppositie woensdag
grote betogingen. Dergelijke bijeenkomsten deden de voorbije anderhalf jaar
de polarisatie tussen voor- en tegenstanders van Chávez altijd gevaarlijk
toenemen.

Het oordeel over de staat van dienst van Chávez is al even verdeeld. Chávez
heeft miljoenen Venezolanen weer warm gemaakt voor de politiek en de
instellingen vernieuwd, maar heeft door zijn confrontatiekoers de
mogelijkheden om tot een maatschappelijke consensus te komen vernietigd,
stelt José Vicente Carrasquero, een professor politieke wetenschappen aan de
Simón Bolívar-universiteit. Dergelijke genuanceerde inschattingen zijn
zeldzaam - de meeste Venezolanen zijn 100 procent voor of tegen de
president.

Chávez, een voormalige commandant van de para’s die in 1992 een mislukte
coup leidde en daarvoor tot 1994 achter de tralies zat, heeft de bezem door
de Venezolaanse politieke bestel gehaald. Chávez won in 1998 de
presidentsverkiezingen met 56 procent van de stemmen. De nieuwe president
liet meteen een nieuwe grondwet schrijven, die in 1999 werd gestemd en door
een volksraadpleging werd bekrachtigd. Chávez won ook de
presidentsverkiezingen die hij in 2000 onder in dit nieuwe regime deed
uitschrijven met 60 procent of ongeveer 3,8 miljoen stemmen. Die
opeenvolgende stembusoverwinningen zetten de sociaal-democratische en
christen-democratische politici die het land 40 jaar lang hadden bestuurd,
helemaal buiten spel.

De aanhang van Chávez is vooral te vinden in de arme bevolkingslagen - een
groot stemmenreservoir, want volgens officiële cijfers leeft bijna 45
procent van de 26 miljoen Venezolanen in armoede. De regering van Chávez
riep armoedebestrijding uit tot een absolute prioriteit en pakte
herhaaldelijk uit met opvallende maatregelen die dat moesten bewijzen. Dit
jaar nog werd een keten van goedkope staatsmarkten opgericht waar
levensmiddelen veel goedkoper zijn dan in het normale handelscircuit.

Bij de middenklasse en de rijke toplaag begon het beleid van Chávez op
steeds meer verzet te stuiten. Tot 2001 riepen alleen de aanhangers van
Chávez op tot grote politieke mobilisaties, maar vanaf januari 2002 trokken
er ook betogingen tegen de regering door de straten van de steden. Op 11
april eindigde één van de grootste bijeenkomsten van die aard op een
vuurgevecht waarbij 18 mensen stierven. Dat leidde tot veralgemeende onrust
en een coup van ontevreden officieren en een deel van de oppositie. Na twee
dagen zat Chávez echter weer vast in het zadel. In december en januari kon
ook een algemene staking die 63 dagen aanhield Chávez niet ten val brengen.
De staking was het werk van de grote vakbonden en de distributiesector. Ook
de werkgevers, de grote media, een deel van de hiërarchie van de katholieke
Kerk, de traditionele politieke klasse en veel buitenlandse investeerders
zijn Chávez liever kwijt dan rijk.

De resultaten die Chávez kan voorleggen op het vlak van de
armoedebestrijding zijn niet overtuigend. Venezuela is erin geslaagd de
kindersterfte terug te dringen en vrouwen meer toegang te verschaffen tot
het onderwijs en de arbeidsmarkt, oordeelt Antonio Molpeceres, de
vertegenwoordiger van het VN-Ontwikkelingsprogramma in Caracas. Maar het
land stagneert of gaat achteruit wat de strijd tegen de extreme armoede en
ondervoeding en het verbeteren van de toegang tot het lager onderwijs
aangaat. De laatste maanden heeft de regering wel alle zeilen bijgezet. In
sommige steden zijn programma’s opgezet om gesubsidieerde levensmiddelen te
verdelen, er is een campagne gelanceerd om analfabete volwassenen te leren
lezen en schrijven en Venezuela heeft ook de hulp ingeroepen van Cubaanse
artsen om de eerstelijnsgezondheidszorg te verbeteren.

De economische indicatoren zijn barslecht. De Venezolaanse economie zou dit
jaar met 10 procent kunnen krimpen - een gevolg van de onuitgegeven algemene
staking die in december 2002 begon en pas in februari kon worden beëindigd.
De werkloosheid is gestegen van 11,3 procent in 1998 tot 20 procent nu.
Volgens economen die tot de oppositie behoren, is het gemiddeld inkomen de
voorbije vijf jaar met een kwart gedaald. Het inflatiecijfer steeg van 13
procent in 2001 tot 31 procent in 2002. Ook de Venezolaanse samenleving is
in slechte doen. In 2002 werden er 9.000 mensen vermoord in Venezuela - 2000
meer dan het gemiddelde van de late jaren 90. Dit jaar zou dat aantal kunnen
stijgen tot 12.000.

Het is nog niet duidelijk wanneer het referendum zal worden georganiseerd.
De oppositie eist dat de volksraadpleging er dit jaar nog komt - volgend
jaar zijn er lokale en regionale verkiezingen, en bovendien worden
vervroegde presidentsverkiezingen steeds minder zinvol naarmate het
officiële einde van Chávez ambtstermijn dichterbij komt.