Cambodja maakt zich op voor proces tegen icoon van Rode Khmers

De Rode Khmers voerden van april 1975 tot januari 1979 een maoïstisch schrikbewind in Cambodja. Daarbij kwamen naar schatting 1,7 miljoen mensen om het leven. Ze werden vermoord of stierven door ontberingen. In Tuol Sleng werden 12.000 tot 14.000 gevangenen gefolterd en vermoord. Amper zeven mensen die naar de tot gevangenis omgebouwde school in Phnom Penh werden gebracht om er te worden verhoord, kwamen er levend weer weg.
Duch en Tuol Sleng staan symbool voor de oorlogsmisdaden die de Cambodjanen moesten verduren. De berechting van Duch is nog belangrijker omdat hij een van de weinige bekende Rode Khmers is die nog in leven is. Pol Pot, de leider van de extremistische beweging, is al sinds 1998 dood. Ta Mok, bijgenaamd de slager, die massaal inwoners van de Cambodjaanse steden over de kling joeg, stierf in juli 2006.

Broeder nummer twee

Na Duch moeten vier echte leiders van de Rode Khmers voor het tribunaal verschijnen. Het gaat om Nuon Chea, “broeder nummer twee” in de hiërarchie van de beweging, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Ieng Sary, diens collega van Sociale Zaken Ieng Thirith, en Khieu Samphan, de president ten tijde van de Rode Khmers.
Duch wordt beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden, moord en foltering. Hij verschijnt voor een tribunaal waarin Cambodjaanse en internationale rechters zitten. Het vergde jaren van onderhandelingen tussen de Verenigde Naties en Cambodja om dat unieke rechtscollege van de grond te krijgen.

Het is een experiment op het vlak van internationale rechtspraak. Geen enkele andere rechtbank laat zoveel plaatselijke participatie toe.

Experiment

“Het is een experiment op het vlak van internationale rechtspraak”, zegt Heather Ryan, die de zaak volgt voor het Open Society Justice Initiative, een Amerikaanse mensenrechtenorganisatie. “Geen enkele andere rechtbank laat zoveel plaatselijke participatie toe.” Ook de nabestaanden van de slachtoffers hebben toegang tot de processen en kunnen hun zeg doen. Hun inbreng en die van Cambodjaanse rechters en advocaten moet ervoor zorgen dat de processen een maximale uitwerking hebben in Cambodja. Ze moeten immers helpen de oorlogstrauma’s te verwerken. De aanwezigheid van buitenlandse rechters moet garanderen dat de rechtspraak aan internationale normen beantwoordt.
Het tribunaal heeft al 28 Cambodjanen of groepen van landgenoten als burgerlijke partij aanvaard. 66 andere aanvragen worden nog behandeld.
De eerste fase van het proces, die dinsdag begint, zal een of twee dagen duren. De pleidooien ten gronde zijn tijdens de tweede helft van maart gepland. De verdediging en het openbaar ministerie hebben zestig getuigen gevorderd.
“Wat de zaak van Duch zo interessant maakt, is niet wat hij tijdens het bewind van de Rode Khmers deed, maar wel wat er daarna met hem gebeurde”, zegt Richard Rogers, een hoge medewerker aan het tribunaal die verantwoordelijk is voor de steun aan de verdediging. “Hij heeft bekend en toont spijt. Dat maakt hem uniek.”
De overige vier beklaagden ontkennen de gruweldaden die hen ten laste worden gelegd.