Brazilië zet leger in bij 'landoorlog' in Amazone

De vermoorde Stang (73) was een belangrijke activiste in de strijd tegen illegale houtkap en uitbuiting van de lokale bevolking. Ze werkte al twintig jaar in het Amazonegebied en had de Braziliaanse nationaliteit. De spanning en angst die na de moord op haar en twee boeren ontstond in het dorp Anapú, is overgeslagen naar Altamira, de dichtstbijzijnde stad. De militairen hebben de opdracht gekregen de vrede te handhaven op het platteland van Altamira, Paraupebas en Anapú. In Paraupebas, al tientallen jaren toneel van geweld, werd dinsdag vakbondsleider Daniel Soares da Costa Filho vermoord.

De komst van de militairen is belangrijk, maar niet voldoende om de oplopende conflicten over het land op te lossen, zegt Tomas Balduino, voorzitter van de Pastorale Landcommissie van de Rooms-Katholieke Kerk (CPT). Volgens de CPT worden veertig mensen in Pará met de dood bedreigd, de meeste in verband met conflicten over land.

Anapú en een groot deel van de staat Pará zijn veranderd in een kruitvat waar wetteloosheid heerst, gebruik wordt gemaakt van slavenarbeid en mensen worden aangevallen en vermoord, zegt Rosana da Costa van het Amazone Instituut voor Milieuonderzoek (IPAM).

“De militairen die de regering nu heeft gestuurd om de rust te herstellen, zijn een klassiek geval van te weinig en te laat, zegt zij. Bescherming door politie of leger is niet voldoende als er zoveel conflicten in zo’n uitgestrekt gebied zijn. Alleen een grootschalige en langdurige interventie kan naar een oplossing leiden. Maar dan moet er wel tegelijkertijd een goede coördinatie zijn vanuit overheidsinstellingen, zodat ook de chaos in de verdeling van het land en sociale en milieukwesties worden aangepakt.”

Volgens Da Costa is de recente uitbraak van geweld een direct gevolg van plannen van de regering om land terug te vorderen, een registratiesysteem op te zetten en voor landloze arbeiders een mogelijkheid te creëren grond te bezitten. In Anapú kregen grote landeigenaren in de jaren zeventig een aanzienlijk deel van de grond toegewezen, op voorwaarde dat ze er binnen vijf jaar agrarische activiteiten moesten ontplooien. Anders zou de staat het land terugvorderen.

Hoewel ze niet aan hun verplichtingen voldeden, beschouwen de landeigenaren en boeren aan wie ze stukken land illegaal doorverkochten, het nog steeds als hun legale eigendom. Ze steken huizen is brand, vernielen de oogst, en huren schutters in om nieuwe gegadigden te bedreigen en te vermoorden. Bij de conflicten zijn vooral kleine boeren betrokken, die vaak meedoen aan het landhervormingsprogramma van de overheid, en ‘grileiros’, mensen die publiek of particulier eigendom in bezit nemen met vervalste documenten of geweld.

De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva heeft de politie gevraagd de moord op zuster Dorothy Stang grondig te onderzoeken. Da Costa en andere activisten hopen dat de dood van Stang, een van de belangrijkste activisten na de moord op Chico Mendes in 1988, niet slechts leidt tot een tijdelijke reactie van de regering. Het is nu tijd voor een krachtig antwoord, zegt Paulo Moutinho van IPAM. (JS/ADR)