Braziliaans gerecht bekrachtigt indianenreservaat van 1,7 miljoen hectare

De grenzen van het enorme reservaat dat tegen Venezuela en Guyana aan ligt, werden in 1998 afgebakend, nadat de toekenning van eigendomscertificaten al vanaf de jaren zeventig voor problemen was beginnen te zorgen. Na lang talmen goot president Luiz Inácio Lula da Silva de grenzen in 2005 in een decreet. Grote blanke rijstproducenten, die het reservaat hadden willen laten opdelen om hun plantages te kunnen behouden, kregen het bevel het gebied te verlaten. Alle gronden moeten volgens het decreet intact worden teruggegeven aan de Macuxi’s, Wapichana’s, Patamona’s, Ingaricó’s en Taurepangs die in de streek leven.

Maar de rijstboeren weigerden te vertrekken en wilden ook niet weten van de compensaties die de overheid aanbood. De uitspraak van het Hooggerechtshof laat hen nu echter geen andere keuze. Ze kunnen nu met geweld verdreven worden als ze niet vertrekken.

Onvervreemdbaar

Inheemse gebieden “die sinds mensenheugenis bewoond worden” zijn “onvervreemdbaar” en de rechten van die oorspronkelijke bewoners doven niet uit, verklaarde rechter Celso de Mello donderdag. Aan de uitspraak gingen wel twee dagen van verhitte discussies en een nog veel langere gerechtelijke procedure vooraf.

Het hof begon in augustus 2008 de zaak te behandelen, maar het proces werd twee keer onderbroken. In december oordeelden acht van de elf rechters al dat het reservaat intact moest blijven en dat de grote rijstboeren moesten vertrekken. Maar rechter Marco Aurelio Mello vroeg om uitstel om de zaak verder te kunnen onderzoeken. Nu was Mello de enige rechter die nog tegen stemde. Volgens hem zijn er onregelmatigheden gebeurd in het proces en zijn niet alle belanghebbenden gehoord in het proces – met name niet-inheemse boeren die eigendomscertificaten kunnen voorleggen voor delen van het reservaat. De rechter voerde ook aan dat het gebied door zijn grensligging strategisch belangrijk is. Hij vroeg zich ook af waarom 19.000 indianen, waarvan er volgens hem veel “geaccultureerd” zijn, een gebied moeten krijgen dat 12 keer groter is dan Sao Paulo en omgeving, waar 19 miljoen mensen wonen.

De andere rechters vinden dat het reservaat het onrecht helpt herstellen dat de inheemse bevolking van het land sinds de kolonisatie is aangedaan. Zo zien ook de indianen het. “Nu betalen ze de meer dan 500 jaar oude schuld terug voor het doden van indianen en de autoritaire aanpak tegen ons”, reageerde Dionito Jose de Sousa, een leider van de Macuxi’s en het hoofd van de Inheemse Raad van Roraima. “De uitspraak erkent niet alleen ons land, maar brengt ook leven en respect voor inheemse volken.” Volgens de Sousa vormt het oordeel een precedent dat gelijkaardige rechtszaken kan helpen beslissen.

Kleine niet-inheemse boeren, die in nauw contact leven met de inheemsen, mogen in het reservaat blijven. Ook het leger en de politie mogen zich vrij bewegen door het reservaat om de grenzen van het land te verdedigen. De indianen vinden dat daar nog over moet worden gepraat.

In de rest van Brazilië wordt nog gewerkt aan de definitieve grenzen van 488 andere inheemse reservaten, die samen meer dan 105 miljoen hectare beslaan. Nog eens 123 andere inheemse gebieden worden nog in kaart gebracht.