Bloeddiamant behoort niet tot het verleden

Steracteur Leonardo di Caprio en regisseur Edward Zwick lieten begin dit jaar met de film Blood Diamond zien hoe bloedige burgeroorlogen in Afrikaanse landen worden gefinancierd met diamant. Zonder Sorious Samura was er mogelijk geen Blood Diamond geweest, want hij was de belangrijkste adviseur voor regisseur Zwick. Het was Samura’s verpletterende documentaire Cry Freetown -een van de enige onafhankelijke beeldgetuigenissen over de wrede burgeroorlog in Liberia- die Zwick overtuigde dat hij een film over het thema moest maken.
De diamantindustrie stelt intussen dat het Kimberley-proces de handel in conflictdiamant voor bijna 100 procent heeft stilgelegd. Nonsens, toont Samura aan in zijn documentaire Blood on the Stone. In die documentaire heeft Samura gesprekken met diamanthandelaren in zijn geboorteland Sierra Leone waarin de corruptie duidelijk wordt.
Hij werkt mee in de diamantmijnen en ontdekt dat aan de vondst van een ruw diamantje vaak maandenlang zweten voorafgaat. Hij praat met getraumatiseerde ex-rebellen die in de burgeroorlog de diamantmijnen bewaakten. Hij leeft met straatarme diamantwerkers en koopt een fictieve diamant die hij dwars door de rimboe naar buurland Liberia smokkelt. Daar koopt hij echte diamanten om te zien of hij ze zonder Kimberley-certificaat kan doorverkopen. No problem.
Vervolgens reist Samura naar de diamantwijk in New York. Met een verborgen camera legt hij vast hoe de diamanthandelaren met veel plezier de diamanten willen kopen van deze Afrikaan die beweert uit Congo te komen. Geen Kimberley-certificaat?  No problem, zegt de handelaar, die een dik pak dollars op tafel gooit: ‘Ik wil alles kopen wat u heeft.’

Samura is niet voor een boycot op diamant, omdat het inkomsten voor Afrikaanse landen oplevert. Noch is hij tegen het Kimberley-systeem, simpelweg omdat er geen alternatief voorhanden is. Maar hij pleit voor meer eerlijkheid en menselijkheid. En voor meer inbreng vanuit Afrika. ‘Uiterst belangrijke thema’s en kwesties voor Afrika worden namens Afrika altijd besproken door westerlingen -meestal mensen die niet zelf met de consequenties moeten leven. De inwoners van Sierra Leone waren zich allang bewust van de problemen rond diamant omdat ze mensenlevens en bezittingen verloren. Het is dus ons recht dat onze stem gehoord wordt. Die Afrikaanse stem is al te lang genegeerd.’
In welke mate verschilt de situatie in de diamantgebieden van Congo met die tijdens het schrikbewind van de RUF in Sierra Leone? 
Sorious Samura: Het is er misschien niet zo erg als tijdens de Sierraleoonse burgeroorlog, maar ook hier komen degenen die geen wapens hebben, de gewone, wanhopige en straatarme Congolezen, vaak letterlijk in de vuurlinie terecht. Mensen die leven van wat het land oplevert, worden vaak landloos omdat op hun grond diamanten te vinden zouden zijn. Mensen die geen werk hebben, gaan naar de diamantmijnen om hun geluk te beproeven en lopen daar levensgevaar. Er vallen wekelijks tot dagelijks doden bij de diamantontginning in Mbuji Mayi, de hoofdstad van Oost-Kasai. Voor mij is dat dus ook bloeddiamant.

De World Council on Diamonds stelt dat bloeddiamant een verhaal van het verleden is. U stelt dat, zo gauw er nieuwe gewapende conflicten ontstaan, diamant weer als een brandstof kan gaan dienen. 
Sorious Samura: Het is een schande dat mensen in gezellige kantoren zeggen dat bloeddiamant geschiedenis is. Mensen die het aan den lijve hebben ondervonden, weten dat dat verhaal nog niet voorbij is, ook in Sierra Leone niet. Er zijn nog regelmatig spanningen rond de diamantbusiness.  En er zijn de gevolgen van de oorlog, onder andere 11.000 getraumatiseerde kindsoldaten waarover bijna niemand zich bekommert. Die zijn doordrongen van de idee dat diamant voor snelle rijkdom zorgt. Als zij besluiten terug te gaan naar de mijnen, zitten we weer met bloedige gevolgen. Het maakt ons echt kwaad als mensen die nooit de vieze smaak van de burgeroorlog geproefd hebben, zeggen dat 99,8 procent van diamanten conflictvrij zijn en dan overgaan tot de orde van de dag. De orde van de dag is dat er nu in Congo mensen sterven voor diamant. Zijn die mensen niet van belang, misschien?
Lees het hele artikel in MO*48 (of op www.MO.be, vanaf woensdag 31 oktober)
Op 8 november organiseert MO* ism Broederlijk Delen en Fatal Transactions een debat over ‘Bloeddiamant versus ontwikkelingsdiamant’. Zie MO*debat op deze site.