Bijna 8 miljoen vluchtelingen zonder rechten

Voor het tweede jaar op rij daalde het aantal vluchtelingen: van 11,9 miljoen begin 2004 tot 11,5 miljoen in januari 2005. Het rapport schat dat vorig jaar zo’n 400.000 Afghaanse vluchtelingen naar huis terugkeerden, net als 100.000 Angolezen, 75.000 Eritreeërs en 60.000 Liberianen. Maar het aantal vluchtelingen uit Sudan, Myanmar, Burundi en Irak steeg.

Ook het aantal vluchtelingen die binnen hun landsgrenzen bleven (de zogenaamde IDPs, internally displaced persons) verminderde, van een vermoedelijke 23,6 miljoen eind 2003 naar 21,6 miljoen op 1 januari van dit jaar. Hier was de winst te wijten aan de terugkeer van honderdduizenden ontheemden in het door oorlog verscheurde Angola en de Democratische Republiek Congo. Tegelijk dreef het geweld in het Sudanse Darfur de voorbije twee jaar veel mensen op de vlucht, waardoor het land meer IDPs telt dan enig land ter wereld: 5,3 tot 6,7 miljoen. Colombia staat op twee en DRC ondanks de vooruitgang nog steeds op drie.

Naast de jaarlijkse cijfers zoomt het rapport dit jaar in op de manier waarop gastlanden vluchtelingen behandelen en geeft scores op vier basiscriteria van A (uitstekend) tot F (gezakt). De Europese Unie krijgt twee keer een magere D wat betreft de procedures voor asiel en repatriëring en de eventuele opsluiting van vluchtelingen. Het rapport wijst onder meer Italië met de vinger omdat het in oktober meer dan 1000 vluchtelingen van het eiland Lampedusa terugzond naar Libië zonder hen de kans te geven asiel aan te vragen.

Het verwijst ook naar de minimumcriteria voor erkenning als asielzoeker uit de EU-richtlijn van april 2005 die de lidstaten die tegen oktober 2006 zouden opnemen in hun nationale wetgeving, en naar het algemene akkoord over asielprocedures dat in 2005 tot een aparte EU-richtlijn moet leiden. Het procedurevoorstel laat onder meer toe asielzoekers naar landen te sturen die de lidstaten als “veilig” klasseren, terwijl het rapport opmerkt dat er geen garanties zijn voor de behandeling van vluchtelingen in een derde land.

Op vlak van procedures doen de VS nog slechter dan de EU en zijn de uitblinkers onder meer Algerije en Liberia. Beste leerlingen van de klas op vlak van afwezigheid van vrijheidsberoving zijn alweer Algerije en Liberia, samen met Burundi en Sierra Leone.

Felicitaties krijgt Europa dan weer net als de Verenigde Staten voor de mate waarin vluchtelingen zowel in het gastland en daarbuiten mogen reizen. Onder meer Rusland, Maleisië en Israël krijgen op dat vlak een vette F. Voor de mate waarin vluchtelingen in hun eigen levensonderhoud mogen voorzien, een eigendom bezitten en bescherming genieten van de nationale arbeids- en sociale wetgeving ten slotte, haalt de EU een B; minder goed dan de Verenigde Staten, de Democratische Republiek Congo en Irak maar beter dan de F van bijvoorbeeld Maleisië, Tanzania of Rusland.

Door de falende overheden leven bijna acht miljoen vluchtelingen al minstens dan vijf jaar in een uitzichtloze situatie, zegt het rapport. Ze kunnen niet werken, zich vrij bewegen, eigendom verwerven of zelf een opleiding krijgen. Het gaat met name over de 1,65 miljoen Palestijnen in Gaza, Libanon of de Westelijke Jordaanoever, waar de schendingen volgens het rapport al 56 jaar geleden begonnen, en nog eens 454.000 Palestijnen in Egypte, Jordanië en Saoedi-Arabië. Palestijnen zijn overigens nog steeds de grootste vluchtelingengroep ter wereld, met drie miljoen ontheemden. Ook erg getroffen zijn de momenteel bijna twee miljoen Afghaanse vluchtelingen die in Iran en Pakistan al 25 jaar wachten.

Het rapport herinnert nog eens dat ontwikkelingslanden de overgrote meerderheid van ‘s werelds vluchtelingen huisvesten. Meer dan twee derde van de vluchtelingen leeft in landen waar het gemiddeld inkomen per persoon lager ligt dan 2.000 dollar. Vaak maken vluchtelingen er een groot aandeel van de bevolking uit. Landen met een gemiddeld inkomen per persoon boven de 10.000 dollar bieden onderdak aan niet meer dan vijf procent van de vluchtelingen. (ADR)