‘Bescherming van burgers blijft een complexe zaak’

Xavier Zeebroek van de onderzoeksgroep over vrede en veiligheid (GRIP) stelt vast dat in de resoluties van de VN-Veiligheidsraad steeds meer aandacht wordt besteed aan de bescherming van burgers. Volgens Janos Tisovszky, de afgevaardigde voorzitter van de informatiecenter van de Verenigde Naties (UNRIC), worden steeds meer blauwhelmen ingezet in conflictgebieden. In april 2010 ging het om 124 000 soldaten.
Ook het budget dat de Verenigde Naties spendeert aan vredehandhaving steeg dit jaar tot 8 miljard dollar, wat vier keer zoveel is als het jaar ervoor. ‘Met de charter Nieuwe Horizon voor VN Vredehandhaving willen de Verenigde Naties niet meer nadenken of ze burgers kunnen beschermen, maar hoe ze deze bescherming kunnen verbeteren’, zegt Antoine Gérard van het Bureau voor Coördinatie en Humanitaire Zaken (UN-OCHA).

De gevaren van een VN-missie

Dat is nodig want de troepenmachten moeten steeds vaker optreden in gevaarlijke gebieden. Volgens Janos Tisovskzy kwamen vorig jaar 218 soldaten om bij veiligheidsoperaties. Bovendien beschikken vredeshandhavers over weinig logistieke middelen en budget zodat ze onvoldoende voorbereid zijn op aanvallen.
Door het opstellen van richtlijnen en de training van soldaten willen de VN de efficiëntie van de vredeshandhaving bevorderen. Volgens Antoine Gérard heeft de VN lessen getrokken uit vorige operaties. Zo moet men in de toekomst bij elke missie een sterke en duidelijke leider aanduiden die, indien dat nodig is, kan onderhandelen met de rebellen. De coördinatie tussen de verschillende actoren en de vredesmissies is ook belangrijk. In Noord-Kivu distribueerden de VN telefoons zodat burgers de vredeshandhavers kunnen waarschuwen in geval van nood. Ten slotte moet ook worden nagegaan of de missie enige impact heeft op de verbetering van de situatie. Dit moet dan gerapporteerd worden aan de Veiligheidsraad en de lokale regering.
Zowel Antoine Gérard als Dennis Besedic benadrukken dat de verantwoordelijkheid voor de bescherming van de burgers nog altijd bij de staat zelf ligt. De blauwhelmen hebben enkel een complementaire rol. 

‘Twintigduizend soldaten in Congo is te weinig’

Xavier Zeebroek van Grip en journaliste Colette Braeckman van Le Soir zijn echter niet onder de indruk. ‘De VN mag niet de plaats innemen van de staat, maar wat als de bescherming van de burgers niet hun eerste prioriteit is’, vraagt Xavier Zeebroek zich af. Hij merkt ook op dat de VN niet alle burgers kan beschermen. Maar twintigduizend vredeshandhavers in een groot land als Congo vindt hij veel te weinig.
Volgens Colette Braeckman is er een diepe kloof tussen wat er in New York wordt beslist en wat de bevolking verwacht van de VN. Na de genocide in Rwanda dachten de Congolezen dat de internationale gemeenschap hen zou beschermen, maar dat is niet gebeurd. ‘Wat ze hebben geleerd uit dat conflict is dat de MONUC een grote machine is met hun eigen regels en logica. Ze verplaatsen zich in grote auto’s en hebben weinig contact met de lokale bevolking.’   
Bovendien heeft de bevolking volgens haar de indruk dat de blauwhelmen vaak te laat komen. ‘ In 2008 sloten vredeshandhavers zich op in hun kampen in Kiwanja en kwamen er pas een dag later uit. Ze rapporteerden het incident wel, maar het conflict vermijden is toch even belangrijk?’

‘VN heeft een structureel probleem’

Journaliste Colette Braekman merkt op dat er een culturele kloof is tussen de blauwhelmen die meestal uit landen als Bangladesh en India komen en de lokale bevolking. Het is volgens haar verstandig om ook Europeanen of Amerikanen in te zetten bij vredesmissies. Dennis Besedic geeft toe dat er een structureel probleem is. ‘De Europese landen en de Verenigde Staten betalen en India en Pakistan leveren de meeste soldaten. Maar de laatste zes maanden zijn er bruggen gebouwd om de Europese landen weer te overtuigen.’
Dennis Besedic merkt tot slot op dat men realistisch moet blijven over wat de VN kan doen. ‘Er is een verschil tussen peace keeping en peace making.’