Belgische grootbanken speculeren op voedsel

‘De financiële markten hebben zich ontwikkeld tot een monster dat dringend terug op zijn plaats moet worden gezet.’ Deze uitspraak, uit mei 2008, komt van Horst Köhler, de huidige Duitse president, christendemocraat én voormalig directeur van het Internationaal Muntfonds.  Ze geeft aan hoe dominant de financiële sector geworden is in de wereldeconomie.
In een uitgebreid dossier dat deze week in MO* verscheen, toont John Vandaele aan hoe de financiële speculatie mee verantwoordelijk is voor de stijging van voedselprijzen wereldwijd -en dus ook voor de honger van tioentallen miljoenen mensen. Heel wat mensen, ook insiders, geloven dat de financiële wereld de grondstoffenprijzen meer heeft doen stijgen dan op grond van de fundamentals (objectieve gronden die de prijs beïnvloeden, zoals vraag en aanbod, jvd) nodig was.
Dat lijkt een technische opmerking, maar ze raakt miljoenen mensenlevens. Van hoge olieprijzen kan men nog beweren dat ze de vergroening van de economie bevorderen, maar hoge voedselprijzen doden mensen in ontwikkelingslanden. Dat hebben de Verenigde Naties duidelijk gemaakt. Zelfs indien indexspeculanten voedselprijzen maar een paar procenten opdrijven, is het al waanzin. Het brengt de globalisering in gevaarlijk vaarwater: hoe leg je immers uit dat bankiers straatarme mensen doen hongeren?

Drie van de vier Belgische grootbanken speculeren op voedsel

KBC Life MI Security Food Prices is een beleggingsfonds waarvan het rendement verbonden is aan de prijsevolutie van een korf van zes landbouwgrondstoffen: cacao, koffie, tarwe, suiker, maïs en soja. ‘Neemt de waarde van die belegging toe naarmate de prijzen stijgen?’ vraag ik aan de KBC-Fund Phone. ‘Zo simpel is het’, antwoordt de dame me vriendelijk. KBC besliste ondertussen om geen nieuwe voedselfondsen meer te starten
Dexia Fund Commodities is een beleggingsinstrument dat gelieerd is aan de gekende Goldman Sachs Commodities Light index, een korf van 25 grondstoffen (energie, metalen, akkerbouw en veeteelt). ‘Het richt zich op beleggers die willen profiteren van een beheer dat meerwaarden nastreeft op lange termijn via een blootstelling in grondstoffen… In een moeilijk klimaat voor de meeste andere activaklassen haalde de markt van de grondstoffen in 2007 een rendement met twee cijfers’, staat te lezen in de prospectus.
Aan de beleggerstelefoon van Fortis verneem ik dat de bank geen grondstoffenfondsen aanbiedt. Ze verwijzen me door naar het recent door Fortis overgenomen ABN Amro. ‘Op www.abnamrozertifikate.de kan je onder Rohstoffe heel wat fondsen vinden.’ Inderdaad, zo is er het Jim Rogers International Agricultural Commodity Index Open End Zertifikat, het Rici Enhanced Agricultural Index Zertifikat of het Brent Crude Oil Zertifikat.
ING biedt naar eigen zeggen geen beleggingsinstrumenten aan die inzetten op de stijgende grondstoffenprijzen.

Verspilling en overconsumtie

De voedselcrisis in grote delen van de wereld, die eerder dit jaar leidde tot rellen en demonstraties in meer dan dertig ontwikkelingslanden, wordt verergerd door verspilling en overconsumptie in andere landen. In de Verenigde Staten wordt jaarlijks 30 procent van het voedsel weggegooid door huishoudens. De totale waarde van die producten is ruim 48 miljard dollar (32 miljard euro).
‘Dat is net zoiets als de kraan open laten staan en 40 biljoen liter water weg laten lopen. Genoeg om in de huishoudelijke behoefte van 500 miljoen mensen te voorzien’, staat in het rapport van SIWI, de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) en het International Water Management Institute (IWMI) in Sri Lanka. Het onderzoek stelt ook dat verspild voedsel, verspild water is. Om voedsel te produceren is namelijk veel water nodig.
In de marge van de Internationale Waterconferentie zei professor Jan Lundqvist van het Stockholm International Water Institute (SIWI) dat ‘het verbeteren van de waterproductiviteit en het verminderen van de waterverspilling’ ervoor kan zorgen dat armen beter eten krijgen en dat er genoeg beschikbaar is voor groeiende bevolkingen.

Verscheurende keuzes in Ethiopië

Meer dan dertien miljoen Ethiopiërs hebben voedselhulp nodig om de rest van het jaar door te komen. De Ethiopische regering geeft voorrang aan de subsidiëring van de voedselprijzen in de steden, wat in slechte aarde valt bij de donorlanden. De bewoners van afgelegen gebieden dreigen daarvan de dupe te worden.
In Addis Abeba en in andere steden begon de overheid deze maand op grote schaal goedkoop graan te verkopen. De verkoopprijs ligt bijna 40 procent onder de kostprijs. De regering wil daarmee allicht vermijden dat de gestegen voedselprijzen rellen veroorzaken. Voor de hulp aan de stedelingen is geld en graan nodig dat niet meer kan worden gebruikt om de boeren en herders op het platteland te helpen.
Intussen klaagt Ethiopië dat de donorlanden niet genoeg bijspringen om de nood op het platteland te lenigen. Ethiopië vroeg in juni 300 miljoen dollar extra voedselhulp, en zal deze week waarschijnlijk nog meer geld vragen.