België wil arme Congolese mijnwerkers helpen

Eerder op zijn rondreis in Congo noemde De Gucht de mijnbouw van cruciaal belang voor de wederopbouw van het land. “De Congolese staat moet belastinginkomsten uit deze sector kunnen puren.” Maar dat wil niet lukken in een land waar naar schatting 90 procent van de export uit de mijnbouw aan wettelijke controle ontsnapt.
Daarom kwam het hoofd van de Belgische diplomatie met een concreet voorstel op de proppen. Hij pleit voor een project om de illegale mijnactiviteiten in Katanga aan te pakken. In die provincie gaan grote voorraden koper, kobalt, coltan en andere ertsen schuil in de ondergrond. Toen in de jaren negentig de grote staatsbedrijven als Gécamines er volledig instortten, nam de informele economie een hoge vlucht. De inwoners begonnen eigenhandig de ertsen naar boven te halen.
Nu opereren naar schatting 100.000 ambachtelijke delvers in de Katangese mijnen. “Een veelvoud van dat aantal mensen is voor hun levensonderhoud afhankelijk van deze creuseurs”, stelt Koen Warmenbol, die bij 11.11.11 werkt rond natuurlijke rijkdommen. “Maar omdat ze illegaal werken, zijn arme mijnwerkers afhankelijk van opkopers, en die betalen voor de mineralen een prijs die diep onder de marktwaarde ligt.”

Aankoopbeurs

De Gucht stelt voor een aankoopbeurs op te richten. “Op die manier kunnen de creuseurs hun ertsen verkopen tegen prijzen die in de lijn liggen van de prijzen op de wereldmarkt”, legt een kabinetsmedewerker uit. “Door de transacties te organiseren, genereer je een hogere opbrengst voor de creuseurs. Een wettelijk kader beschermt hen tegen de uitbuiting door opkopers.” Bovendien zouden de grondstoffen langs die weg een certificaat meekrijgen dat de oorsprong aangeeft. Dat vergemakkelijkt de controle op illegaal gedolven mineralen.
Een deel van de opbrengst van zo’n aankoopbeurs kan naar de artisanale sector terugvloeien. Concreet denkt de minister aan een ontwikkelingsfonds. “In Katanga, de Congolese mijnstreek bij uitstek, delft iedereen mineralen. Er blijft niemand over die land bewerkt. Al het voedsel wordt geïmporteerd uit buurlanden als Zambia, en dat voelt de lokale bevolking in haar portefeuille”, verklaart de kabinetsmedewerker, die spreekt over een sociaal reïntegratiefonds.
Tot slot voorziet het project in de oprichting van coöperaties, waar de mijnwerkers kunnen aankloppen voor een lening. Nieuwe investeringen leiden immers tot een hogere productiviteit. In ideale omstandigheden groeien deze organisaties uit tot KMO’s.

Pilootproject

Het project waarmee minister De Gucht de artisanale mijnbouw wil regulariseren, is gebaseerd op een studie van VUB-pofessor en mijnbouwexpert Jan Gorus en geoloog Thierry De Putte. “België heeft geen verborgen belang bij de Congolese mijnsector”, onderstreepte De Gucht nog. “Bij de aandacht die ik voor Congo heb, is mijn belangrijkste zorg het verbeteren van de levens- en werkomstandigheden van de Congolese bevolking.”
De Gucht heeft een pilootproject op het oog in Likasi, zo heeft Warmenbol begrepen. Het kabinet van De Gucht wil geen concrete details kwijt. “We willen ruimte laten voor de partners om hun inhoudelijke inbreng te doen. Anders lijkt het te veel op een voorstel dat te nemen of te laten is”, klinkt het.
Eerst moet de financiering van de naar schatting 22 miljoen euro rond zijn. Daarvoor is België nog op zoek naar internationale partners. Ook de Wereldbank behoort tot de mogelijkheden. Het is de bedoeling eenmalig te investeren in een project dat op termijn zelf in de kosten kan voorzien.
Nu de grote mijnbedrijven naar Katanga terugkeren, worden veel ambachtelijke mijnwerkers gedwongen hun terreinen te verlaten. Dat leidt tot spanningen met de ordediensten. In maart werd een kind doodgeschoten nabij Likasi. Honderden creuseurs die de straat waren optrokken, werden onder vuur genomen door de politie.
In de Katangese mijnen zwoegen overigens ook veel kinderen in slechte werkomstandigheden. Als de artisanale mijnsector onder invloed van de industrialisering implodeert, is ook het lot van deze jonge creuseurs onzeker.