Belastingparadijzen in de schijnwerpers op G20

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) schat dat er in financiële centra waar een bankgeheim geldt, ongeveer 5000 tot 7000 miljard dollar aan bedrijfswinsten schuilgaan waar nooit belastingen op werden betaald. Alleen al de Verenigde Staten zouden daar volgens ruwe schattingen per jaar 100 miljard dollar aan inkomsten door mislopen. En de Britse hulporganisatie Christian Aid gelooft dat ontwikkelingslanden door belastingontwijking per jaar 160 miljard dollar minder binnenkrijgen.
Duitsland en Frankrijk, twee landen die het hardst aandringen op hervormingen, geloven dat de belastingparadijzen ook mee aan de basis liggen van de financiële crisis. “Het zijn ook plaatsen waar de ongereguleerde financiële markt draait”, verklaarde de Duitse minister van Financiën Peer Steinbrück. En volgens een uitgelekt document van de Franse regering vormen landen die op dit vlak niet met de rest van de wereld willen samenwerken “een bedreiging voor de wereldwijde financiële stabiliteit door achterpoortjes open te laten en mist te spuien.”
Nu het thema zo hoog op de agenda staat, haasten veel banken en belastingparadijzen zich opeens om samen met de belangrijkste herkomstlanden van al het geld dat op hun rekeningen staat, naar oplossingen te zoeken. De Zwitserse UBS, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, heeft er bijvoorbeeld mee ingestemd de namen van een driehonderdtal klanten over te maken aan het Amerikaanse ministerie van Financiën. Dat moest een dreigend proces over de hulp bij belastingfraude afwenden.

Bilaterale overeenkomsten

Financiële centra als Singapore, Hongkong, Andorra, de Kaaimaneilanden verdringen elkaar om bilaterale overeenkomsten af te sluiten die het bankgeheim opheffen voor klanten waartegen sterke aanwijzingen bestaan rond fraude. “Elke dag komen er nieuwe mededelingen binnen van gebieden die onze normen willen gaan hanteren”, zegt Nicholas Bray, een woordvoerder van de Oeso .
De UBS lijkt er voorlopig niet over te denken de namen van 47.000 andere Amerikaanse rekeninghouders door te geven die zich eventueel hebben schuldig gemaakt aan belastingontwijking. De normen van de Oeso schrijven dat ook niet voor. Er moet worden samengewerkt met buitenlandse belastingdiensten in concrete gevallen waar harde vermoedens bestaan van belastingontwijking, verduidelijkt Bray. “Steekproeven of automatische uitwisseling van informatie” maken daar geen deel van uit.
Dat maakt onderzoek heel moeilijk. Iedereen weet dat veel multinationale ondernemingen bijvoorbeeld op grote schaal belastingen ontwijken via transfer pricing. Ze verkopen hun productie tegen een lage prijs door aan een dochteronderneming in een belastingparadijs, zodat ze bij die eerste stap maar weinig belastingen moeten betalen. De dochteronderneming rekent dan bij de echte klanten de reële prijs aan, maar betaalt daarop geen belastingen.
De bewijzen voor het gebruik van dergelijke technieken zijn enkel efficiënt uit de buitenlandse rekeningen van de bedrijven te halen, en die blijven beschermd door het bankgeheim zolang er geen ernstige vermoedens van fraude bestaan. Daardoor blijven de meeste fraudeurs buiten schot. Zelfs rijke landen hebben niet de middelen om de internationale handel en wandel van meer dan een fractie van hun bedrijven na te gaan. Volgens veel experts zou alleen de automatische uitwisseling van informatie daar verandering in brengen.

Belangentegenstellingen

Het wordt afwachten of de bilaterale overeenkomsten waarmee de belastingparadijzen hun huid proberen te redden, aanvaardbaar zijn voor G20-leden als Brazilië, India en Zuid-Afrika. De meeste ontwikkelingslanden hebben immers niet de capaciteit en onderhandelingsmacht om belastingparadijzen hun wil op te leggen. Het eiland Man heeft bijvoorbeeld al veertien bilaterale belastingovereenkomsten, maar daarvan zijn er maar twee met landen buiten de Oeso. Sommige landen, waaronder ook Groot-Brittannië sturen dan ook aan op multilaterale overeenkomsten.
Spannend is ook hoe streng de landen van de G20 zullen willen optreden tegen hardleerse belastingparadijzen. Volgens het uitgelekte document wil Frankrijk dat G20-landen de bilaterale overeenkomsten verbreekt met landen die niet willen meewerken. Dat zou bedrijven ontmoedigen nog voor die financiële centra kiezen. Frankrijk zou ook de financiële instellingen in de G20-landen willen verplichten hun banden met en de geldstromen naar omstreden financiële centra bloot te leggen, en wil een gamma aan sancties invoeren die uiteindelijk dergelijke centra zouden droogleggen.
Het standpunt van Groot-Brittannië is niet zo duidelijk. Zowat een derde van alle belastingparadijzen bevinden zich in gebieden die staatkundige banden hebben met Groot-Brittannië. Andere belangrijke G20-leden kunnen meer geneigd zijn om op te treden. China heeft al geprobeerd de belastingontwijking in eigen land in te dammen, India verliest veel geld via Mauritius en de Russische regering moet toezien hoe verscheidene oligarchen geld wegsluizen via Cyprus, Zwitserland, Jersey en het eiland Man. De Verenigde Staten werken aan een strengere wetgeving in eigen land en kunnen ook geïnteresseerd zijn in multilaterale ondersteuning daarvoor.