Babyboom of bankroet

Het eenkindbeleid dat de Chinese regering in 1979 invoerde om te voorkomen dat de bevolking te snel zou groeien, werd lange tijd als onaantastbaar gezien. Nu staat het echter onder druk omdat demografische onderzoeken uitwijzen dat China door de lage geboortecijfers te vroeg en te snel aan het verouderen is. Naar verwachting zal tegen 2015 een einde komen aan de toename van het aantal werkenden. Het land kan dan te maken krijgen met een tekort aan arbeidskrachten.

Het unieke in het geval van China is dat de veroudering intreedt voor het land rijk is geworden en ook dat het te snel gebeurt, zegt Li Keping van het Nationaal Fonds voor Sociale Zekerheid. Chinese economen schatten dat het land in 2020 de welvaartsdrempel zal bereiken, in het Chinees xiaokang (comfortabel bestaan).

In 2000 maakten de 60-jarigen 10 procent van de bevolking uit. Hun aantal steeg met 3 procent per jaar. Daarmee kwam de demografische toestand van China dat jaar perfect overeen met de definitie van de VN van een verouderende samenleving. Als de huidige trends aanhouden, maken de 65-plussers 20 procent van de bevolking uit tegen 2035.

De nationale rijkdom van China zal niet in staat zijn om de last van de snel verouderende bevolking te dragen. Volgens een studie van de groep Goldman Sachs uit Hongkong, zal het inkomen per hoofd van de bevolking in 2030 ongeveer 11.000 dollar bedragen (berekend volgens de huidige prijzen). Vorig jaar bedroeg dat inkomen in Japan – een andere snel verouderende Aziatische samenleving – bijna 36.000 dollar. Als minder werkenden meer ouderen moeten onderhouden, zal de druk op het ondergefinancierde sociale pensioenstelsel toenemen. Dat pensioenstelsel geldt momenteel alleen voor de Chinezen in de steden. De meerderheid van de bevolking woont echter op het platteland.

De Wereldbank schat dat slechts 160 miljoen mensen in de stad – minder dan 15 procent van de bevolking in de beroepsactieve leeftijd – gedekt zijn door het vangnet van de sociale zekerheid. Omdat zij helemaal niet zeker zijn van hun pensioen, sparen Chinezen veel. Economen vrezen dat de Chinese economie als gevolg daarvan in de toekomst een gebrek zal kennen aan investeringen en consumptie-uitgaven. Volgens de Wereldbank waren Chinese gezinnen tussen 1990 tot 2001 de fanatiekste spaarders ter wereld.

Hoewel economen en bevolkingsdeskundigen het duidelijk eens zijn dat een strikte toepassing van het eenkindbeleid economisch contraproductief aan het worden is, hebben zij niet dezelfde mening over wat daaraan moet worden gedaan.

De economische lobby, onder leiding van prominente economen als Lin Yifu en Hu Angang, stelt dat het beleid moet worden versoepeld om de tekorten aan arbeidskrachten te verlichten. Anders zal China, dat juist de arbeidsintensieve industrie als troef heeft, verlies lijden door een gebrek aan werknemers, meent Lin Yifu, professor economie aan de universiteit van Peking.

Bevolkingsdeskundigen wijzen erop dat het eenkindbeleid nu al niet meer zo streng is als vroeger. Volgens hen mag ongeveer 30 procent van de bevolking momenteel twee kinderen hebben. Veel paren op het platteland mogen een tweede kind hebben, vooral als het eerste een meisje is. In de steden mogen ouders die allebei zelf enig kind waren, ook twee kinderen hebben.

Sommige demografen noemen de economische kijk op de bevolkingstrends kortzichtig, gezien het gebrek aan grond en water in China. Economen kijken alleen naar de komende twintig of dertig jaar, stelt Wu Cangping, bevolkingsdeskundige van de universiteit van Renmin. Maar demografen moeten verder vooruitkijken. Als we nu een stijging in het aantal geboorten toestaan, zitten we over zestig jaar met de problematische gevolgen van een babyboom. (LDM/JS)