Argentinië ontdekt seksueel geweld van dictatuur

“Het is niet dat men er vroeger niet over sprak, maar men kon er niet naar luisteren”, zegt socioloog Lorena Balardini van het niet-gouvernementele Centro de Estudios Legales y Sociales (CELS), eiser in meerdere van deze processen. Samen met twee CELS-collega’s, advocaat Ana Oberlin en psychiater Laura Sobredo, schreef ze de studie Gendergeweld en seksueel misbruik in de clandestiene detentiecentra met de bedoeling seksuele misdaden tijdens de dictatuur van 1976 tot 1983 eindelijk aan het licht te brengen en de verantwoordelijken voor de rechter te brengen.

“Tot voor kort kon ik er weinig over zeggen”, vertelt een vrouw in de CELS-studie. “In de horror van de concentratiekampen leek een verkrachting iets van ondergeschikt belang.”

Er zijn ook getuigenissen van vrouwen die verplicht werden zich op te maken, de clandestiene gevangenis te verlaten en naar een appartement te gaan om er seks te hebben met iemand van het repressieve regime. Een weigering konden ze met de dood bekopen.

Slechts één veroordeling

Balardini zegt dat de vrouwen nu meer dan ooit deze seksuele misdaden aanklagen. Maar tot nog toe kregen seksuele misdaden weinig aandacht in rechtszaken rond mensenrechtenschendingen tijdens de dictatuur. Er is slechts één veroordeling, tegen Gregorio Molina, in juni 2010.

De fundamenten zijn nochtans “uitstekend”, zegt Balardini, maar ze ziet “veel terughoudendheid” bij het gerecht. Voor de meesten vallen deze misdaden onder folteringen, maar dat is een manier om het te verhullen, zegt de socioloog. “We willen dat men inziet dat er een praktijk van seksueel geweld was binnen het systematische plan van repressie.”

Er is wel enige vooruitgang, zegt Balardini, “maar we hebben meer mislukkingen dan successen gekend.”

Gebaseerd op getuigenissen

De stelling dat een seksueel misdrijf na zoveel jaren nog moeilijk te bewijzen is, gaat niet op, zegt de expert: in rechtszaken over misdaden tegen de menselijkheid zijn de fundamentele bewijzen gebaseerd op getuigenissen.
Het is ook onmogelijk elk geval van foltering te bewijzen wanneer het slachtoffer alleen is, naakt, vastgebonden op een bed, in een zaal waarin zich alleen nog de folteraars bevinden. Andere getuigen kunnen alleen bevestigen dat ze haar hoorden schreeuwen of dat ze haar daar gewond zagen buitenkomen.

Straffeloosheid

Tijdens de Argentijnse dictatuur verdwenen officieel 11.000 mensen. Volgens mensenrechtenorganisaties en slachtofferverenigingen ligt het werkelijke cijfer rond 30.000.

De belangrijkste leiders van de dictatuur werden in 1985 veroordeeld, verscheidene tot levenslang, maar nadien werden twee wetten goedgekeurd waardoor militairen niet meer voor de rechtbank konden komen  of hun straf kwijtgescholden gekregen.

Pas vanaf 2005, met de komst van de nu overleden president Néstor Kirchner, kwam aan dit proces van straffeloosheid een einde. Het parlement annuleerde de twee wetten en de strafkwijtscheldingen. De processen werden heropend en nu zijn er in het hele land meer dan 360 zaken hangende.