Andersglobalisten en ondernemers tegen 'flexibele' FTAA

Het plan voor een opt-outmechanisme werd zondagavond bekend gemaakt tijdens voorbereidende gesprekken tussen de delegaties van de 34 landen van het westelijk halfrond die deze week in het Amerikaanse Miami over de FTAA onderhandelen. De discussie van zondag eindigde voortijdig en zonder resultaat.

Volgens de Braziliaanse diplomaat Luiz Filipe de Macedo Soares wordt het compromis tussen Brazilië en de VS gedragen door de hele Mercosur - het Zuid-Amerikaanse handelsblok dat bestaat uit Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay. Het voorstel moet de impasse doorbreken die is ontstaan tussen de VS - de architect van de verregaande FTAA-plannen die de voorbije jaren werden uitgetekend, en een groep van landen geleid door Brazilië, die enkel een veel lichter verdrag haalbaar achten.

De meningsverschillen tussen de VS en een groep van landen rond Brazilië zijn groot. Washington weigert te onderhandelen over zijn landbouwsubsidies die volgens de Zuid-Amerikaanse landen tot oneerlijke concurrentie leiden, en wil ook niets veranderen aan de anti-dumpingwetten waarmee de VS volgens Brazilië onder meer staal en citrusvruchten uit het buitenland van hun markt houden. Brazilië wil geen onderhandelingen over investeringen, de handel in diensten, overheidsaankopen en de bescherming van intellectueel eigendom - thema’s die de VS in het ontwerpakkoord hebben laten zetten.

De fronten lopen dwars door Zuid-Amerika. Uruguay, een lidstaat van de Mercosur, lijkt zich aan de zijde van de VS te scharen, terwijl Chili, dat nochtans al een bilateraal vrijhandelsakkoord met de VS heeft afgesloten, eerder de kant van Brazilië en de overige Mercosurlanden kiest.

Andersglobalistische actievoerders, die de FTAA liefst helemaal zouden tegenhouden, vinden het Amerikaans-Braziliaanse compromis over een flexibele vrijhandelszone maar niets. Volgens hen is het enkel een lapmiddel om uit de impasse te raken die veroorzaakt wordt door de grote belangentegenstellingen tussen de kandidaat-lidstaten. Het voorstel biedt geen oplossing voor de 220 miljoen armen op het westelijk halfrond, stelt Phil Bloomer, de coördinator van de handelscampagne van de hulporganisatie Oxfam. Er duiken zelfs nieuwe gevaren op. Kleine landen zullen nog zwaarder onder druk komen te staan om bilaterale verdragen te ondertekenen die verder gaan dan de afspraken binnen de Wereldhandelsorganisatie en zelfs verder dan de FTAA.

Washington voert nu al onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met vijf Centraal-Amerikaanse landen en heeft aangekondigd dat het de Dominicaanse Republiek wil opnemen in dat initiatief. Peru en Colombia willen binnenkort ook vrijhandelsbesprekingen starten met de VS.

Ook Amerikaanse ondernemers hebben kritiek op de idee van een FTAA-op-maat. Larry A. Liebenow, de voorzitter van de Amerikaanse Kamer van Koophandel, stelt dat het westelijk halfrond aanstuurt op een gemiste kans van tragische proporties als er belangrijke delen worden weggesneden uit het ontwerpakkoord voor de FTAA dat de voorbije jaren werd uitgewerkt.

Het voorstel van Brazilië en de VS valt ook niet in goede aarde bij alle andere kandidaat-lidstaten. Canada, Mexico en Chili toonden zich al terughoudend. Zij huiveren voor een onderhandelingsproces dat zou uitmonden in een lappendeken van afspraken. Op die manier is het onmogelijk alle landen dezelfde kansen te bieden. Chili en Canada deden een tegenvoorstel: landen die weigeren hun invoertarieven af te bouwen, zouden bestraft worden eerder dan de mogelijkheid te krijgen uit een deel van het akkoord te stappen.

De onderhandelingen in Miami beloven hard te worden. Braziliaanse onderhandelaars stelden maandag dat er overeenstemming is over tweederde van de slotverklaring die woensdag, donderdag en vrijdag besproken en goedgekeurd moet worden door de handelsministers van de 34 betrokken landen. Actiegroepen uit de VS en Latijns-Amerika willen die onderhandelingen doen ontsporen. Ze geloven dat de overeenkomst er vooral op gericht is Amerikaanse bedrijven te verrijken en nefast zal uitdraaien voor het milieu en de situatie van arbeiders, kleine boeren en arme mensen. Die protesten vinden gehoor bij de (centrum)-linkse regeringen die aan de macht zijn in Brazilië, Argentinië, Ecuador en Venezuela. De Amerikaanse regering is al in de tegenaanval gegaan tegen de critici. Ze beschuldigt de tegenstanders van de FTAA ‘mythes’ te verspreiden en niet in dialoog te willen gaan. Sommige actiegroepen zijn niet ingegaan op de uitnodiging deel te nemen aan een ‘civil society forum’ binnen de veiligheidsperimeter van het conferentiecentrum in Miami.

Er zijn al duizenden militanten van milieuorganisaties, vakbonden, boerenorganisaties en studentenbewegingen samengestroomd in Miami. Ze plannen een grote betoging en tientallen andere protestacties. In 1999 deden Amerikaanse actievoerders de ministertop van de Wereldhandelsorganisatie in Seattle gedeeltelijk in het honderd lopen.