Afrikaanse Unie wikt kansen van Verenigde Staten van Afrika

“We moeten de koe bij de hoorns vatten en naar een nieuw land evolueren - Afrika”, verklaarde de voorzitter van de Commissie van de Afrikaanse Unie, Alpha Oumar Konaré, zondag. Volgens Konaré kan politieke integratie Afrika “meer macht en gewicht verlenen in de onderhandelingen met andere blokken.”
Gastheer John Kufuor, de president van Ghana, klonk voorzichtiger. Volgens hem moet er ook rekening gehouden worden met wat de Afrikaanse burgers over het onderwerp denken. Hij werd op zijn wenken bediend door 150 burgerorganisaties uit 30 Afrikaanse landen die een communiqué verspreidden waarin ze aandrongen op het afschaffen van alle visumverplichtingen voor reizen binnen Afrika. Dat zou de eerste stap kunnen zijn naar een verdrag dat alle Afrikanen het recht garandeert om in Afrika te wonen en te werken. “Zonder een continentaal burgerschap is continentaal bestuur zinloos.”
Volgens Kufuor hebben de Afrikaanse landen ook nog tijd nodig om naar elkaar toe te groeien en dieper te integreren. De Libische president Muammar Kadhafi, één van de sterkste pleitbezorgers van een Afrikaanse regering, denkt daar anders over. “De Afrikanen willen dat grenzen, douaneformaliteiten en andere beperkingen verdwijnen”, zei Kadhafi eind vorige week in een boodschap aan de deelnemers van een voorbereidende conferentie in Pretoria. “Ze willen één identiteit en ze willen zich vrij kunnen bewegen over heel het continent.”
Kadhafi vindt dat er voor de vorming van een pan-Afrikaanse regering niet moet worden gewacht op meer subregionale integratie. “Wanneer zal Noord-Afrika ooit één geheel worden, van Egypte tot Mauritanië? Dat zal nooit gebeuren. Zelfs Algerije en Marokko, twee zusterlanden, zijn in staat van oorlog en zullen het nooit eens worden.” Volgens Kadhafi is het makkelijker een pan-Afrikaanse regering te vormen dan buurlanden die in conflicten verwikkeld zijn te verzoenen.
Ook de voormalige Mozambikaanse president Joachim Chissano riep de deelnemers aan de bijeenkomst in Pretoria op “de sneltrein naar een gemeenschappelijke regering te nemen” om niet “buitengesloten te blijven uit de globaliserende wereld”. 
De eerste pan-Afrikaanse instellingen zijn er overigens al. “We hebben het pan-Afrikaans Parlement en het Afrikaans Gerechtshof”, zei Commissievoorzitter Konaré. “Maar die structuren hebben nauwelijks macht. Een regering van de Unie zal hen tanden geven.”
Het Afrikaans Parlement werd in 2004 opgezet, onder meer om te helpen bij de bevordering van goed bestuur en democratie in Afrika. Het Afrikaans Gerechtshof bestaat voorlopig enkel op papier. Slechts een handvol lidstaten van de AU hebben het oprichtingsverdrag geratificeerd, en ze moeten dat allemaal doen.
De voorloper van de Afrikaanse Unie, de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, droomde al van in de jaren 60 van verregaande politieke integratie bekroond door een Afrikaanse regering. Een studie die de Afrikaanse Unie in 2006 in opdracht gaf, kwam tot de conclusie dat een “Verenigde Staten van Afrika” met een eigen regering tegen 2015 haalbaar zijn.
Vrij verkeer van goederen en personen zou Afrika economisch vooruit kunnen helpen. Volgens de VN bedraagt de regionale handel binnen West-Afrika door alle importbeperkingen bijvoorbeeld maar een vierde van de handel tussen West-Afrika en Europa.