Afghanistan krijgt eigen spoornet

Met de onrust in het zuiden en de verwijdering tussen Pakistan en het Westen begint de noordelijke handelsroute steeds belangrijker te worden voor Afghanistan. De twee belangrijkste grensovergangen met Pakistan zijn gesloten voor militair verkeer. Alle aandacht gaat nu uit naar Hairatan, aan de grens met Oezbekistan.

Rijkdommen

Dit kleine stukje spoorlijn, gebouwd met steun van de Aziatische Ontwikkelingsbank (ADB), vervoert nu al het merendeel van alle brandstof voor Afghanistan en goederen voor de coalitietroepen. De lijn wordt vooralsnog bestuurd door de Oezbeekse regering, maar er zijn grote plannen voor een heus Afghaans spoorwegnet. De route via Hairatan wordt door de Amerikanen optimistisch de Nieuwe Zijderoute genoemd, die geen zijde zal uitvoeren maar wel andere Afghaanse rijkdommen, zoals ijzer, goud, koper, kobalt, lithium, olie en gas.

De Verenigde Staten schatten dat er voor 1 biljoen dollar (780 miljard euro) aan waarde in de grond zit. Zelf grijpen ze vooralsnog naast de prijzenpot. Een Chinees staatsbedrijf won onlangs een grote koperconcessie in Mes Aynak, Indiërs en Canadezen samen wonnen een concessie voor een gigantische ijzermijn in Bamiyan. Een grote olieconcessie is naar China gegaan.

De ADB doet op dit moment onderzoek naar de tweede fase van het spoorplan: een lijn die langs de noordelijke grens met Turkmenistan loopt, van Mazar-e-Sharif naar Herat, nabij de Iraanse grens, via olie- en gasvelden. “We zijn ons zeer bewust van de hoge risico’s van zo’n spoorlijn”, zegt Juan Miranda van de ADB. “Veiligheid is een van onze grootste aandachtspunten.” Geld voor het project komt uit Japan, Europa, de VS en Nieuw-Zeeland.

Tegelijkertijd is een Indiaas consortium bezig met plannen voor een lijn van het midden van Afghanistan naar de Iraanse kust. En het Chinese koperbedrijf heeft plannen voor een aparte lijn van de mijn in Aynak, net ten zuiden van Kaboel, naar de grens in het oosten. Volgens Miranda zal het hele spoornet van Afghanistan binnen het decennium gerealiseerd zijn.

Twijfels

Thomas Ruttig van het Netwerk van Afghanistan-analisten (AAN) heeft zijn twijfels. “Ik denk dat vooral spoorlijnen erg kwetsbaar zijn in een oorlogssituatie. Die lijkt voorlopig nog niet te eindigen. Nog los van het moeilijke terrein waar het bouwen van een goede spoorlijn een waar technisch wonder zou zijn.”

De conflicten kunnen door de mijnbouw nog toenemen ook, waarschuwt de Afghaanse organisatie Integrity Watch Afghanistan. Zo zijn er in Aynak ruzies over land tussen leden van de gemeenschap die compensatie zouden krijgen als ze zouden verhuizen, zegt onderzoeker Javed Noorani. Ook dreigen er watertekorten door de mijnbouw. “Er is ruzie tussen de mensen onderling. Ze beginnen elkaar te wantrouwen.”

“Internationale bedrijven hebben Afghaanse partners nodig”, zegt Ruttig. “Veel mijnen worden vaak geleid door krijgsheren of aanverwanten. Voor de sociale en ecologische duurzaamheid belooft dat niet veel goeds.”